Meble przemysłowe i wyposażenie stanowisk w nowoczesnym przemyśle

Ergonomia stanowi naukową podstawę dostosowywania środowiska roboczego - narzędzi, urządzeń, maszyn oraz otoczenia materialnego, do psychofizycznych możliwości, wymagań i potrzeb ludzi. Celem jest poprawa efektywności oraz ograniczenie biologicznych kosztów pracy.

Źródłem tych ostatnich mogą być różne czynniki występujące na stanowisku roboczym, w tym: nadmierny hałas i zapylenie, szkodliwe środki chemiczne, nasilone drgania mechaniczne, nieodpowiednie oświetlenie oraz nadmierne obciążenie fizyczne. Te ostatnie można podzielić na dwie kategorie - obciążenie fizyczne dynamiczne, będące skutkiem aktywności ruchowej oraz statyczne, wywołane długotrwałym napięciem mięśni powodowanym utrzymywaniem w jednej pozycji, zwłaszcza wymuszonej, ciała lub przedmiotów.

SKUTKI I PRZYCZYNY

Obciążenie fizyczne jest przyczyną wielu problemów z układem mięśniowo-szkieletowym. Dolegliwości może wywołać pojedynczy uraz lub wiele kontuzji. Rozwijają się one w krótkim czasie albo miesiącami, a nawet latami. Początkowo mogą nie dawać żadnych symptomów, które pojawiają się dopiero po pewnym czasie, stopniowo się nasilając albo objawiają się od razu.

U różnych osób wykonujących taką samą pracę występują z różną intensywnością. Przykładowo o problemach z układem mięśniowo-szkieletowym świadczyć mogą: osłabienie siły chwytania, coraz mniejszy zasięg ruchu i trudności z wykonywaniem codziennych czynności.

Zazwyczaj objawy można łatwo skojarzyć z ich przyczyną. Przykładowo gdy pracownika bolą plecy, prawdopodobne powody to: częste podnoszenie ciężkich obiektów, w tym za ciężkich do udźwignięcia przez jedną osobę, niewłaściwa technika podnoszenia, na przykład przez schylanie się zamiast kucania, oraz unoszenie obiektu ponad linię ramion. Żeby zapobiec urazom przez to powodowanym, należy: uzupełnić wyposażenie stanowiska o podnośnik, przeszkolić załogę na temat metod bezpiecznego podnoszenia ciężarów, udostępnić pracownikom drabinę lub podest.

Zatem projektując stanowisko robocze, najpierw trzeba przeanalizować potencjalne przyczyny problemów z układem mięśniowo-szkieletowym, na które może być narażona jego obsługa, a następnie wdrożyć środki zapobiegawcze. Dalej wyjaśniamy, jak zapobiegać nieprawidłowej postawie na stanowiskach pracy na stojąco, na siedząco, jak je właściwie oświetlić oraz jakie narzędzie ręczne są bezpieczne w użytkowaniu.

JAKIE SĄ KONSEKWENCJE PRACY NA STOJĄCO?

Fakt, że praca w pozycji stojącej wymaga szczególnej uwagi, może dziwić z uwagi na to, że nie jest to w końcu postawa wymuszona, lecz dla ludzi naturalna. Jak się jednak okazuje, regularne i długie stanie może się negatywnie odbić na zdrowiu, powodując liczne dolegliwości.

Przykładowe z nich to: ból stóp, obrzęk nóg, żylaki, ogólne zmęczenie mięśni, ból krzyża, sztywność szyi i ramion. Na tego typu przypadłości uskarżają się na przykład sklepowi sprzedawcy, a w przemyśle operatorzy maszyn oraz pracownicy linii montażowych. Aby zrozumieć co je powoduje, należy zapoznać się z fizjologicznymi przyczynami wpływu długotrwałego stania na zdrowie.

Chodzi przede wszystkim o to, że utrzymanie ciała w pozycji pionowej wymaga sporego wysiłku mięśni, głównie nóg, pleców oraz szyi. Równocześnie dopływ krwi do nich jest wtedy mniejszy, co potęguje ból i zmęczenie.

Problemem jest nie tylko nadmierne napięcie mięśniowe, ale też to, że krew gromadzi się w nogach, szczególnie w ich dolnych partiach, czyli łydkach i stopach. Może to prowadzić do zapalenia żył, z którego wraz z upływem czasu rozwijają się żylaki. Ponadto, stojąc, mamy unieruchomione stawy w kręgosłupie, biodrach, kolanach i stopach. Ich długotrwała blokada prowadzi do rozwoju chorób reumatycznych.

Optymalnie zorganizowane stanowisko do pracy na stojąco jest wypadkową właściwego: projektu przestrzeni roboczej, doboru wyposażenia i zaplanowania sposobu realizacji wykonywanych zadań, te czynniki wpływają bowiem na postawę przyjmowaną przez pracownika. Im ma on mniejsze możliwości w zakresie jej zmiany i im jest ona sztywniejsza, tym prawdopodobieństwo, że w danym miejscu będzie się czuł niekomfortowo lub dozna uszczerbku na zdrowiu, jest większe.

STOŁY, PODNÓŻKI I... DBANIE O STOPY

Najlepiej jest, gdy stoły robocze mają regulowaną wysokość. Możliwość jej zmiany pozwala na indywidualne dopasowanie stanowiska do warunków fizycznych poszczególnych pracowników - różniących się na przykład wzrostem, i do wykonywanego przez nich zadania w taki sposób, aby zawsze przyjmowali prawidłową postawę. W przypadku, gdy wysokość stołu jest nieregulowana, warto uzupełnić stanowisko o podest dla niższych pracowników oraz platformę, na której będzie można ustawiać stół z myślą o osobach wysokich.

Pracownikowi trzeba zapewnić wystarczającą ilość miejsca, by czuł się na stanowisku swobodnie i mógł łatwo zmienić pozycję. To drugie ułatwiają przenośne albo stacjonarne podnóżki, na których na zmianę stawia nogę, przenosząc w ten sposób ciężar ciała z jednej strony na drugą. Jeśli opiera na stole łokcie, używając podkładek pod nie, zmniejsza się powodowane tym napięcie mięśni szyi, karku, ramion.

Elementy sterownicze, narzędzia oraz pozostałe przedmioty, którymi się posługuje powinny znajdować się na tyle blisko, aby sięgając po nie, nie musiał się schylać ani wychylać. O ile pozwala na to charakter pracy należy umożliwić jej wykonywanie na zmianę na stojąco i na siedząco.

Elastyczność w tym zakresie jest zdrowotnie bardzo korzystna, dzięki temu mniej jest też odczuwalne zmęczenie. Zresztą, nawet jeżeli praca na siedząco nie jest dopuszczalna, dobrze, gdy pracownik od czasu do czasu siada na krześle, żeby odpocząć. Zmiana pozycji, nawet chwilowa, pozytywnie wpływa bowiem także na psychikę, m.in. poprawiając skupienie.

Na wygodę pracy na stojąco mają ponadto ogromny wpływ podłoga oraz obuwie, od nich bowiem zależy komfort stóp. Przede wszystkim buty nie powinny zmieniać kształtu stopy i muszą pewnie trzymać się pięty - jeśli ich tył jest zbyt szeroki albo za miękki, będą się ześlizgiwać z nogi, sprawiając, że osoba je nosząca nie będzie stać stabilnie.

Jeżeli są zbyt wąskie albo za płytkie, nie zapewnią swobody poruszania palcami, co przy dłuższym użytkowaniu, szczególnie na stojąco, będzie powodować zmęczenie i ból. Dobrze, jeśli buty mają wkładki z wypełnieniem, na przykład żelowym, zapewniające podparcie łuku stopy, co zapobiega jej spłaszczaniu się.

Warto używać obuwia sznurowanego, które można ciaśniej wiązać, nie dopuszczając do ślizgania się stopy wewnątrz buta. Nie powinno się poza tym nosić całkiem płaskiego obuwia, gdyż już nawet niewielki obcas zmniejsza napięcie i obciążenie ścięgna Achillesa, poprawiając komfort stania i chodzenia. Obcasy powinny mieć płaską podstawę, a do pracy na stojąco nie zaleca się wyższych niż 2-2,5 cm.

Szczególnie uciążliwe jest stanie i chodzenie na stanowiskach z twardą podłogą cementową. Aby złagodzić towarzyszący temu dyskomfort, powinno się nosić obuwie z grubymi podeszwami albo wkładkami amortyzującymi.

MATY ANTYZMĘCZENIOWE

Są to specjalne podkładki, które zmniejszają nacisk wywierany przez twarde podłoże na stopy. Wykonuje się je z tworzyw sztucznych, przykładowo umieszczając spienioną gumę pomiędzy wierzchnią warstwą polipropylenu a dolną warstwą z gumy nitrylowej. Inne zestawienia to na przykład: poliamid + spieniona guma + guma nitrylowa i mieszanka gum NBR/SBR z nitrylem (wierzch) + pianka EPDM (spód).

Maty zmęczeniowe wykonuje się także jako jednowarstwowe, przykładowo z pianki PCV. Podkładki tego typu są przeważnie pokryte wypukłym wzorem, który stymuluje krążenie krwi podczas chodzenia. Mogą też mieć otwory drenujące, w których gromadzą się luźne zanieczyszczenia. Oczka ułatwiają poza tym odprowadzanie rozlanych cieczy pod matę.

Wybierając matę, trzeba zwrócić uwagę na kilka cech - inaczej zamiast poprawić komfort stanowiska, można zagrozić bezpieczeństwu jego obsługi. Jedną z nich są właściwości antypoślizgowe. W tym miejscu należy wspomnieć o ważnym problemie użytkowym związanym z tą niezbędną cechą mat.

Chodzi o to, że gdy przyczepność podkładki sprawia, że but się blokuje, stopa wewnątrz przesuwa się mimo to. Tarcie, które temu towarzyszy, nagrzewa stopę od spodu, co, jeśli się często powtarza, staje się bolesne i prowadzi do powstawania modzeli. Aby tego uniknąć, wkładkę antypoślizgową powinno się umieścić również w bucie.

Ponadto maty antyzmęczeniowe muszą mieć nachylone (fazowane) krawędzie, dzięki czemu nikt się o nie nie zaczepi. Problemem nie będzie również przemieszczanie po nich elementów wyposażenia stanowiska na kółkach. Ważne cechy to też miękkość i grubość. Nie zawsze im są większe, tym lepiej, ponieważ chodząc po takiej macie, pracownik może się czuć niepewnie. W ramce przedstawiamy przykłady mat dla przemysłu.

PLANOWANIE PRACY

Na koniec tej części warto przedstawić kilka ogólnych wskazówek odnośnie do tego, jak zaplanować realizację zadań wykonywanych na stojąco, aby czuć się komfortowo. Przede wszystkim, o ile to możliwe, obowiązki warto rozdzielać tak, żeby każdy miał do zrealizowania kilka różnych zadań.

Dzięki temu częściej będzie w ruchu, przyjmując różne postawy. Warto rozważyć wprowadzenie pracy rotacyjnej, która polega na tym, że personel okresowo zmienia się na stanowiskach, gdzie wykonuje inne czynności niż wcześniej.

Dobrym rozwiązaniem może się też okazać podzielenie załogi na zespoły, ponieważ wówczas dla osiągnięcia wspólnego celu pracownicy chętniej angażują się w różne zadania albo działają na zmianę. Ważne są również przerwy w pracy, a często te krótsze, lecz częstsze, pozwalają na pełniejszą regenerację po długim staniu niż dłuższe, ale rzadsze.

Jak dobrać wysokość stołu?   Rys. 1. Zalecane wysokości stołów roboczych w zależności od typu wykonywanej pracy Stanowisko robocze powinno być dostosowane do warunków fizycznych pracowników różniących się wzrostem i do wykonywanego przez nich zadania. Wartością, w odniesieniu do której z reguły ustalana jest optymalna wysokość stołu jest poziom łokcia danej osoby. Na rysunku 1 przedstawiono przykładowe zakresy wysokości zalecane w przypadku czynności o różnym charakterze. Wyznaczając je, generalnie należy przestrzegać następujących zasad: w zadaniach, które wymagają dużej precyzji, na przykład montażu, najlepiej, gdy wysokość powierzchni roboczej jest o około 5 cm większa od poziomu łokci. Dobrze jest również zapewnić im podparcie.   Rys. 2. Podział przestrzeni na blacie Na stanowisku pracy lekkiej, na przykład montażu i innych powtarzalnych czynności, w realizacji których od operatora nie oczekuje się aż tak dużej dokładności, optymalny poziom stołu wynosi około 5-10 cm poniżej wysokości łokcia. Z kolei w przypadku zadań ciężkich do wykonania, zwłaszcza wymagających od pracownika używania dużej siły, która jest skierowana w stronę powierzchni roboczej, powinna się ona znajdować od 20 do 40 cm poniżej wysokości łokcia. W związku z tym dużą popularnością w przemyśle cieszą się meble z możliwością regulacji poziomu blatu (patrz ramka) i systemy modułowe. Przestrzeń na blacie i odstępy od stanowiska   Rys. 3. Zalecane odstępy od stanowiska By zmniejszyć dyskomfort wywołany długotrwałą pracą na stojąco, trzeba odpowiednio rozmieścić przedmioty, którymi posługujemy się na danym stanowisku. Dzięki temu nie trzeba się będzie po nie schylać ani wyciągać, by do nich dosięgnąć. Najlepiej jest wcześniej przeanalizować zadanie, które będziemy wykonywać i to, kiedy i jak często będzie nam w tym celu potrzebny dany sprzęt lub narzędzie. Na tej podstawie obszar roboczy można podzielić na strefy, w których operujemy przez większość czasu, rzadko albo prawie wcale. Na rysunku 2 przedstawiamy stanowisko w taki sposób podzielone i przykładowe rozmiary jego sekcji. Strefa najbliższa jest zwykle dwa razy mniejsza niż pośrednia, a resztę zajmuje ta, z której korzystamy najrzadziej. Główny przedmiot zainteresowania na danym stanowisku pracownik powinien mieć przed sobą. Należy też stać jak najbliżej, jednak z zachowaniem odpowiednich odległości. Na rysunku 3 zostały przedstawione przykładowe zalecane odstępy.

PRACA W POZYCJI SIEDZĄCEJ

Praca na siedząco nie kojarzy się z nadmiernym wysiłkiem, lecz mimo to powoduje schorzenia i urazy równie groźne, jak te, które powstają w czasie wykonywania zadań, które wymagają dużej aktywności fizycznej. I wbrew pozorom też męczy. Jest kilka przyczyn takiego wpływu siedzenia na stan zdrowia.

Przede wszystkim w tej pozycji mięśnie zaangażowane w podtrzymywanie głowy, ramion i całego tułowia są silnie napięte, a zarazem dopływ krwi do nich jest ograniczony. To powoduje ich ból i nasila zmęczenie. Brak ruchu spowalnia pracę serca, a przez to obieg krwi w organizmie, to zaś prowadzi do jej zastojów w kończynach dolnych, czemu dodatkowo sprzyja ucisk wywierany od spodu na uda przez siedzisko.

Nie dziwi zatem, że osoby, które pracują na siedząco, skarżą się na m.in.: zmęczenie, bóle pleców, mięśni, sztywność karku, drętwienie nóg, żylaki. Dotykają je też choroby metaboliczne jak cukrzyca oraz choroby serca. To, w jakim stopniu te dolegliwości się rozwiną i czy będą się z czasem nasilać, zależy głównie od tego, jak długo dana osoba na co dzień przebywa w tej pozycji i czy jest ona prawidłowa.

KWESTIA ODPOWIEDNIEGO SIEDZENIA

Nie ma jednej uniwersalnej poprawnej postawy, jaką można przyjąć na siedząco. W zamian dla najważniejszych w tym kontekście stawów, jak na przykład kolan, bioder, łokci, można wyróżnić zakres ustawień, które są wygodne i nie wpływają negatywnie na funkcje życiowe, jak krążenie lub oddychanie, pracę mięśni ani działanie narządów wewnętrznych.

W związku z tym siedząc, można, a nawet trzeba, często modyfikować ustawienie swojego ciała, pamiętając jednak o następujących wytycznych: stawy biodrowe, kostki i kolana trzeba ustawiać pod kątem większym od 90°, kolana powinny się znajdować na wysokości bioder albo poniżej, a stopy być wysunięte w stosunku do kolan.

Trzeba zachować odstęp, o szerokości kilku palców, pomiędzy zgięciem pod kolanem a przednią krawędzią siedzenia, zaś stopy ustawiać płasko na podłodze albo na podnóżku. Ponadto górna część ciała powinna być odchylona o 30° od pionu i ustawiona tak, by podpora pod lędźwie krzesła znalazła się we właściwym miejscu, czyli w okolicy talii.

Głowa oraz kręgosłup powinny być ustawione w jednej linii. Łokcie należy skierować pod kątem w zakresie 90°-120°. Nadgarstki trzeba trzymać prosto, równo z przedramionami.

Ponadto ważny jest dobór krzesła - tak, aby zapewniało ono przybieranie prawidłowej postawy. Wybierając je, należy zwrócić uwagę na kilka kwestii. Należy się m.in. upewnić, że zakres regulacji ustawień krzesła odpowiada rozmiarom ciał pracowników i spodziewanym potrzebom - na przykład, czy przy danym przedziale zmienności wysokości jego siedziska zawsze będzie zachowana wystarczająca wolna przestrzeń pomiędzy udami siedzącego a spodem stołu. Im większe możliwości w zakresie regulacji, tym lepiej.

Przykładowe opcje obecnie standardowo dostępne w krzesłach, które zostały zaprojektowane z uwzględnieniem zasad ergonomii, to: zmiana wysokości siedziska, kąta nachylenia oparcia w stosunku do siedziska, czemu może towarzyszyć jednoczesna zmiana kąta ustawienia siedziska, dopasowanie optymalnej siły nacisku oparcia i dynamiki fotela do wagi użytkownika, regulacja wysokości oparcia, głębokości siedziska i kąta jego nachylenia.

Warto również zwrócić uwagę, czy istnieje możliwość zmiany ustawienia podłokietników oraz regulacji stopnia odchylenia zagłówka. Inne istotne cechy dobrze dobranego krzesła roboczego to też m.in.: oparcie ukształtowane w taki sposób, by zapewnić pewne podparcie dolnej części pleców, przednia krawędź siedziska zakrzywiona w dół, nieśliskie obicie, stabilna podstawa. Wstawanie i obracanie się ułatwi krzesło obrotowe.

ROZMIESZCZENIE ELEMENTÓW I NARZĘDZI

Projektując stanowisko pracy siedzącej, należy pamiętać, że na prawidłowość postawy, jaką przyjmuje pracownik, ma wpływ także to, czy wszystko co wykorzystuje w pracy, będzie miał w zasięgu wzroku, ręki, a nawet nogi. Jeśli pierwszy warunek nie będzie spełniony, trzeba się liczyć z tym, że by lepiej widzieć, może nadmiernie nadwyrężać szyję, tułów, miednicę.

Aby temu zapobiec, na przykład na stanowiskach, na których korzysta się z ekranów, warto przestrzegać następujących wskazówek: monitor powinno się umieszczać w odległości 50-100 cm od twarzy, na wysokości 20°-30° poniżej poziomu oczu i, jeśli to możliwe, bezpośrednio przed pracownikiem.

Aby wszystko, czego potrzebuje do wykonania zadania, pracownik miał w zasięgu ręki, powinno się przestrzegać zasad w zakresie rozmieszczania wyposażenia i narzędzi odnoszących się także do stanowisk pracy na stojąco. Pracownik nie powinien ponadto na siedząco podnosić ani przesuwać ciężarów.

W przypadku, gdy korzysta się z pedałów, trzeba je umieścić bezpośrednio przed pracownikiem, by uniknąć jego wyginania się i skręcania bioder w celu dosięgnięcia do nich. Ponadto należy unikać obciążania cały czas tylko jednej nogi oraz zapewnić stałe podparcie zarówno dla tej czynnej, jak i biernej. W ramce podajemy wskazówki na temat tego, czego powinno się unikać na stanowiskach siedzących.

Na koniec tej sekcji warto dodać, że bez względu na to, jak dobrze zaprojektowane zostało miejsce pracy, każdy, kto siedzi przez dłuższy czas, odczuwa dyskomfort i nie zapobiegną temu nawet częste zmiany pozycji siedzącej. Dlatego warto zarezerwować czas na kilkuminutowe przerwy, w których pracownik będzie mógł się podjąć jakiejś formy aktywności ruchowej.

Niekoniecznie muszą to być specjalne ćwiczenia fizyczne. Można też na przykład tak podzielić obowiązki lub rozdzielić zadanie na etapy, by okresowo musiał wstać zza biurka lub stołu roboczego. Generalnie nie powinno się siedzieć bez przerwy dłużej niż około godziny.

OŚWIETLENIE

O ogromnym znaczeniu prawidłowego oświetlenia, czy to w biurze, czy w hali przemysłowej, nie trzeba nikogo przekonywać. Od niego zależy ostrość widzenia oraz rozróżnianie kolorów, dlatego wpływa na jakość, bezpieczeństwo pracy oraz zdrowie personelu.

Jeżeli chodzi o tę pierwszą, to nieodpowiednie oświetlenie - na przykład zbyt słabe albo zbyt ostre, niedobrane do warunków i przez to powodujące odblaski albo źle rozmieszczone - może pogorszyć precyzję i/lub wydajność pracownika. Nie wolno też lekceważyć kwestii bezpieczeństwa, bowiem przy złym oświetleniu nietrudno o błędne określenie pozycji, kształtu albo prędkości obiektów, co może prowadzić do wypadków i obrażeń.

Nieprawidłowe oświetlenie wywołuje również dyskomfort, na przykład zmęczenie oczu, ich pieczenie oraz bóle głowy. W ramce przedstawiamy wskazówki na temat rozwiązywania najczęstszych problemów z tym elementem wyposażenia stanowisk roboczych.

NARZĘDZIA RĘCZNE

Korzystanie z narzędzi ręcznych może negatywnie wpływać na zdrowie, powodując dyskomfort, zmęczenie i problemy z układem mięśniowo-szkieletowym z kilku powodów. Główne przyczyny tego to: obciążenie statyczne ramion i tułowia, niewygodna postawa, ucisk, wibracje.

Pierwsze z nich występuje wówczas, kiedy mięśnie są napięte i nieruchome, na przykład gdy pracownik trzyma przez dłuższy czas narzędzie, które już samo w sobie wymaga użycia siły, podnosząc ramiona w górę, wyciągając je do przodu lub rozciągając na boki. Obciążenie jest jeszcze większe, kiedy równocześnie musi zgiąć lub skręcić szyję albo całe ciało. Warto dodać, że zmęczenie wywołane obciążeniem statycznym wymaga nawet kilkakrotnie dłużej regeneracji niż to spowodowane aktywnością.

W przypadku korzystania z narzędzi ręcznych nieprawidłową postawę przyjmuje się zazwyczaj wtedy, gdy przestrzeń jest ograniczona, a dostęp do miejsca docelowych działań jest utrudniony. Wysiłek potrzebny do wykonania zadania jest wówczas większy, ponieważ nienaturalnie ustawiona ręka, a za nią całe ciało, ma mniejszą siłę. Stąd wynika zmęczenie, dyskomfort, ból. Łatwiej także o uraz.

Jeżeli chodzi o ucisk, to trzymając narzędzie w ręce, pracownik naraża się na miejscową blokadę krążenia krwi, a przez to drętwienie oraz mrowienie. Ponadto nierzadkie są uszkodzenia naskórka - na przykład łatwo się skaleczyć, nabić siniaka, tworzą się odciski i pęcherze powodowane tarciem między powierzchnią dłoni a uchwytem narzędzia. Z kolei pracownicy narażeni na długotrwałe oddziaływanie drgań wytwarzanych przez elektryczny sprzęt ręczny powinni mieć świadomość zagrożenia choroba wibracyjną.

NARZĘDZIA ERGONOMICZNE - CZYLI JAKIE?

Aby korzystanie z narzędzi ręcznych nie było nadmiernie męczące ani nie wiązało się z ryzykiem doznania przez pracownika uszczerbku na zdrowiu, należy: korzystać z tych zaprojektowanych z uwzględnieniem zasad ergonomii, odpowiednio zorganizować stanowisko robocze i właściwie zaplanować pracę. Dalej skupiamy się na tym pierwszym aspekcie.

Najważniejsze cechy narzędzi pod względem wpływu na jakość użytkowania to: ich waga i kształt uchwytu. Jeżeli chodzi o tę pierwszą, najlepiej, gdy pracownik może obsługiwać narzędzie jedną ręką. Jego waga zależy również od zastosowania - na przykład narzędzia, które będą używane w pewnej odległości od ciała, choćby na wyciągnięcie ramion lub będą podnoszone powyżej ich wysokości, ważą typowo około 2 kilogramów.

Narzędzia do zadań precyzyjnych, nad którymi operator powinien mieć większą kontrolę, nie są natomiast z reguły cięższe niż 0,5 kilograma. Ważną cechą jest też lokalizacja środka ciężkości - powinien się znajdować w takim miejscu, by narzędzie było łatwe do utrzymania w pozycji, w jakiej będzie używane. W przeciwnym razie trzymanie go będzie powodowało nadmierne obciążenie nadgarstka i przedramienia.

Dodatkowo, jeżeli chodzi o uchwyt, to powinno się wybierać narzędzia ręczne, których używanie nie wymaga zginania lub nienaturalnego odchylania nadgarstka. Zbyt krótki uchwyt spowoduje nadmierny ucisk na środek dłoni. Trzeba też pamiętać, że pracując w rękawiczkach - powinno się korzystać z narzędzi o jeszcze dłuższym trzonku.

Ważna jest również jego średnica. Generalnie, jeżeli zadanie wymaga przyłożenia przez operatora większej siły i większej stabilności narzędzia, zalecany przedział średnicy rękojeści to typowo od 3 do 5 cm. W przypadku narzędzi do zadań precyzyjnych albo wykonywanych z dużą szybkością średnica trzonka nie powinna przekraczać 2 cm.

Z wielu powodów ważny jest poza tym materiał i tekstura powierzchni uchwytu. Przede wszystkim powinny one zapewnić odpowiednio duże tarcie między dłonią a rękojeścią narzędzia. Zapobiega to wyślizgiwaniu się go z ręki, szczególnie gdy pracownik ma spocone dłonie. Jeżeli materiał nie jest śliski, pracownik trzyma narzędzie pewniej i musi się mniej wysilić, by skutecznie użyć danego sprzętu.

Ważne jest także, aby pokrycie trzonka było nieprzewodzące i nie nagrzewało się. Przykładem materiału spełniającego te wymagania jest teksturowana guma. Uchwyt nie powinien też mieć ostrych krawędzi, żeby zapobiec skaleczeniom.

Ważnym elementem trzonka w przypadku elektrycznych narzędzi jest włącznik. Powinien być tak zaprojektowany, by można go było przestawiać dwoma lub trzema palcami, bowiem gdy jest na to za mały lub umieszczony w miejscu trudno dostępnym, częste przełączanie go ciągle jednym palcem powoduje dyskomfort i prowadzi do zwyrodnień.

WYPOSAŻENIE DODATKOWE - POJEMNIKI

Uzupełnieniem nowoczesnych stanowisk roboczych są różnego typu akcesoria. Jednym z nich są pojemniki, z których pobierane są komponenty, zwykle drobniejsze, jak na przykład śruby na stanowisku montażowym albo materiały oraz gotowe produkty w magazynie.

Stosuje się w nich różne rozwiązania, które mają tę czynność ułatwić, by podczas jej wykonywania nie marnowano energii ani czasu na niepotrzebne ruchy.

W tym celu zasobniki są wyposażane m.in. w: zasyp z wygodnym dużym otworem służącym do napełniania - uzupełnia się nim na przykład wykorzystane elementy montażowe, uchwyt końcowy o ergonomicznym kształcie do łatwego oraz bezpiecznego złapania i pociągnięcia w celu otwarcia pojemnika oraz suwak do jego zamykania i tarczę dozującą zapobiegającą wypadaniu drobnych części przy przechylaniu pojemnika. Składając zasobnik przeważnie można indywidualnie ustawić jego pojemność.

Dodatkowe akcesoria to też przegrody i półki, które służą do rozdzielania podzespołów różnych rodzajów (przeważnie przesuwalne, co pozwala na zmianę pojemności poszczególnych przedziałów) oraz pokrywki, które chronią elementy montażowe i zapobiegają ich rozsypaniu się i wymieszaniu. Ponadto w zestawie mogą znajdować się pojemniki w innym kolorze niż pozostałe. To pozwala na ich użycie w specjalnych celach - na przykład do czerwonych zasobników można wkładać elementy uszkodzone.

ORGANIZACJA I MOCOWANIE ZASOBNIKÓW. SYSTEMY KANBAN

 

Tematy numerów APA w przyszłości

Pojemniki można umieszczać piętrowo w rzędach na stelażach. Takie konstrukcje pozwalają na zgromadzenie w jednym miejscu większej ich liczby, co zmniejsza zajmowane przez nie miejsce na stole. Jednocześnie pracownik ma je zawsze pod ręką. Poza tym pojemniki można grupować. To ułatwia ich wymianę przez zastąpienia jednego stelaża drugim, z innym zestawem zasobników.

Aby pojemniki i m.in. uchwyty narzędziowe były zawsze pewnie zamocowane, korzysta się poza tym z elementów do ich zawieszania. Na przykład montuje się je na profilach kątowych albo wieszakowych za pośrednictwem specjalnie dopasowanych przestawek. Korzysta się również z szyn profilowych z ogranicznikami i wózków jezdnych, tworząc ruchome systemy zawieszania.

Stanowiska robocze wyposaża się ponadto w półki umożliwiające zorganizowanie wielopojemnikowych systemów Kanban. W przykładowej realizacji dwupojemnikowej oba zasobniki są wypełnione tym samym typem podzespołów. Pojemniki te umieszcza się na regale jeden za drugim.

W pierwszej kolejności zawsze jest opróżniamy ten, który stoi na przodzie. Zwykle w tym celu trzeba opuścić przezroczystą szybkę umożliwiającą pobieranie mniej części z pojemnika pozostającego w regale. Jeżeli potrzeba więcej części, pojemnik można wysunąć. Przed wypadnięciem jest on wtedy zwykle zabezpieczony specjalnym pałąkiem.

Kiedy jest już pusty, użytkownik może pojemniki zamienić miejscami i rozpocząć pobieranie potrzebnych części z drugiego zasobnika. Uzupełnieniem tego systemu jest oznakowanie pojemników znacznikami RFID, dzięki czemu ich okresowy lub zrealizowany w inny sposób odczyt pozwala na automatyczne poinformowanie magazynu o braku części na danym stanowisku.

Monika Jaworowska