Oświetlenie w przemyśle odgrywa bardzo istotną rolę z wielu powodów. Poza tym że stanowi dopełnienie światła naturalnego w przypadku, gdy nie dociera ono do wnętrza zakładu w ilości odpowiedniej do potrzeb, pozwala się od niego uniezależnić. To z kolei umożliwia wydłużenie czasu pracy i prowadzenie produkcji w systemie zmianowym.
DLACZEGO OŚWIETLENIE JEST WAŻNE?
Oprócz oczywistej funkcji użytkowej, oświetlenie wpływa na samopoczucie pracowników, w związku z czym oddziałuje na ich motywację i skupienie. Wpływ ten może być pozytywny, na przykład światło o zimnej barwie stymuluje do pracy, natomiast światło o ciepłej barwie odpręża, albo negatywny, jeżeli zostanie źle dobrane.
Na przykład, gdy jest za ciemno albo zbyt jasno, oczy się męczą, co zniechęca do pracy. Z kolei odblaski rozpraszają. Przez to pośrednio od oświetlenia zależy wydajność i liczba błędów popełnianych przez pracowników, a w rezultacie koszty pracy i jakość produktu końcowego.
W zakładach, w których pracuje się na zmiany albo personel długo przebywa w pomieszczeniach, do których nie dociera światło naturalne odpowiednie oświetlenie sztuczne, zapobiega zaburzeniom rytmu okołodobowego, od którego zależy prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jest też ważne dla bezpieczeństwa pracy, ułatwia bowiem rozpoznawanie zagrożeń, a zwiększając koncentrację, poprawia czujność, którą powinni zachować na przykład pracownicy, którzy obsługują maszyny.
Ogranicza to liczbę wypadków. Odpowiednio dobrane oświetlenie zmniejsza także dokuczliwe zmęczenie oczu przy długotrwałej pracy, szczególnie wymagającej wytężenia wzroku, jak na przykład na stanowiskach montażowych.
OŚWIETLENIE A PRZYSZŁE WYMAGANIA
Instalacja oświetleniowa jest też jednym z tych elementów wyposażenia zakładu, od którego zależy stopień przygotowania przedsiębiorstwa na zmiany, jakie zachodzą w przemyśle. Chodzi m.in. o to, że coraz więcej powtarzalnych zadań wykonują maszyny, natomiast pracownikom przydziela się te nienadające się do zautomatyzowania, które na przykład ze względu na stopień skomplikowania mogą wymagać specjalnego oświetlenia. Kolejnym wyzwaniem są zmiany demograficzne, na skutek których przybywa starszych pracowników ze słabszym wzrokiem. Nowe wymagania przynosi także Przemysł 4.0 (patrz ramka).
Nie ma uniwersalnego rozwiązania, które zapewniłoby wszystkie wyżej wymienione korzyści w każdym zastosowaniu, bowiem poszczególne gałęzie przemysłu, a w nich różne zadania oraz warunki pracy, nakładają na instalacje oświetleniowe inne wymagania. Dalej na najbardziej reprezentatywnych przykładach przedstawiamy wybrane z nich.
OŚWIETLENIE HAL PRODUKCYJNYCH I MAGAZYNÓW
W przypadku hal produkcyjnych i magazynów wyzwanie stanowią ich ogromne rozmiary, czyli rozległość powierzchni oraz wysokość. W związku z tym lampy, które instaluje się w tego typu obiektach, powinny świecić na tyle silnie, żeby oświetlić całą przestrzeń. Poza tym pod uwagę należy wziąć także to, że konserwacja i wymiana tych montowanych wysoko, na przykład na suficie, albo w innych trudno dostępnych miejscach będzie wymagała korzystania ze specjalistycznego sprzętu (podnośników) lub drabin, co czyni te zadania trudnymi, czasochłonnymi, a nawet niebezpiecznymi.
Dlatego ważne cechy lamp w tych zastosowaniach to też mała awaryjność i bezobsługowość, uzyskiwana m.in. dzięki konstrukcjom zapobiegającym gromadzeniu się brudu. Jest to niepożądane, gdyż jego grubsza warstwa na oprawie lampy pełni funkcję izolacji termicznej, sprawiając, że ciepło wydzielane przez nagrzewające się w czasie pracy źródło światła kumuluje się.
To negatywnie wpływa na jego parametry świetlne oraz żywotność. Przykładowe rozwiązania, dzięki którym pył i kurz są samoistnie usuwane, to: pochyłe, zamiast płaskich, boki lamp oraz kratki wentylacyjne w oprawach ustawione względem siebie nie płasko, lecz pod kątem. Dzięki temu cięższe cząstki zsuwają się przez nie w dół, a lżejsze są wypychane w górę, poza oprawę, przez powietrze nagrzane ciepłem lampy.
W czasie załadunku i rozładunku wysokich półek w magazynach może się zdarzyć, że kierowca wózka widłowego spojrzy wprost w lampę, co zwykle wywołuje chwilowe zaburzenie widzenia. Oprócz tego, że powoduje to dyskomfort i spowalnia pracownika, może sprawić, że wybierze niewłaściwą półkę, z której ma pobrać towar albo niewłaściwy ładunek. Tego typu błędom zapobiega właściwie dobrana optyka lampy kształtująca strumień jej światła, tak by nie był zbyt silny w jednym kierunku, ale równomiernie oświetlał wszystkie półki.
Sztuczne światło na stanowiskach pracy:
|
ENERGOCHŁONNOŚĆ BEZPOŚREDNIA I POŚREDNIA
W dużych magazynach, zwłaszcza działających całodobowo i halach produkcyjnych, szczególnie w zakładach z pracą zmianową, udział wydatków na oświetlenie w całkowitych kosztach utrzymania jest znaczący - może sięgać nawet kilkudziesięciu procent. Dobrze zatem, jeżeli można go ograniczyć, wybierając lampy energooszczędne.
Dalsze zmniejszenie kosztów zapewniają systemy sterowania oświetleniem przez jego automatyczne wyłączanie w pustych pomieszczeniach albo wtedy, gdy natężenie światła naturalnego przekracza określoną wartość. Korzysta się też z wyłączników czasowych i ściemniaczy (patrz: ramka).
Ponieważ w przypadku źródeł światła największe straty energii występują na ciepło, niska sprawność energetyczna w przypadku magazynów-chłodni sprawia, że oświetlenie stanowi dodatkowe obciążenie termiczne instalacji chłodniczej, przez to pośrednio przyczyniając się do wzrostu rachunków za energię elektryczną. Mała awaryjność i bezobsługowość to również ważne cechy w tym przypadku, ponieważ w minusowej temperaturze pracownik może przebywać najwyżej kilkanaście minut, a później musi opuścić pomieszczenie, żeby się ogrzać.
Prace konserwacyjne w tych warunkach są w związku z tym czasochłonne, a przez to kosztowne. Powinno się oprócz tego uwzględnić wpływ niskich temperatur na parametry świetlne oraz żywotność źródła światła.
SPECYFIKA OBRÓBKI METALI
Hale produkcyjne w branży metalowej są przykładem obiektów, w których oświetlenie powinno być dobierane z uwzględnieniem właściwości materiałów, które są poddawane obróbce oraz jej specyfiki. Jeśli chodzi o te pierwsze, trzeba pamiętać, że są to powierzchnie jasne i odblaskowe.
Oświetlone silnym światłem o nierównomiernym rozkładzie powodują olśnienie, niekomfortowe doznanie wywołane przez odbicie światła od obserwowanej powierzchni do oka patrzącego, które zaburza jego widzenie, utrudniając rozpoznawanie szczegółów, dekoncentrując go i męcząc wzrok. Tymczasem większość zadań, które są realizowane w zakładach tego typu, na przykład spawanie, cięcie, szlifowanie, tłoczenie wymaga skupienia i dokładności, zarówno jeżeli są wykonywane ręcznie, jak i wówczas, gdy pracownik sprawuje wyłącznie rolę nadzorczą, kontrolując pracę maszyn albo jakość wyrobów.
Oświetlenie powinno zatem zarazem być na tyle silne, aby pracownik nie musiał nadmiernie wytężać wzroku i jednocześnie równomierne, aby nie doświadczał przykrych doznań. Ma na to wpływ, poza specyfiką źródła światła, także rozmieszczenie punktów świetlnych.
Przykładowo w pomieszczeniach o wysokości nieprzekraczającej sześciu metrów można wykorzystać linie świetlne, natomiast w wyższych oświetlenie punktowe. Oprócz tego odblaskom zapobiega zamontowanie lamp równolegle do stanowisk, zamiast bezpośrednio nad nimi. Olśnienie odblaskowe jest problemem również na przykład na liniach produkcyjnych aut, sprzętów AGD, wyrobów z tworzyw sztucznych oraz lakierowanej skóry.
Jak pisaliśmy wcześniej, na oprawach oświetleniowych osadza się brud w postaci kurzu i pyłów. W przemyśle metalowym w powietrzu unoszą się dodatkowo cząstki chłodziw, olejów, smarów, opiłki, iskry. Dlatego dla zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom i wydłużenia żywotności oświetlenia kluczowe znaczenia ma odpowiedni stopień szczelności oraz rodzaj materiału oprawy. Na przykład obudowy wykonane ze szkła akrylowego są odporne na oleje i smary oraz silne środki czyszczące, co ułatwia usuwanie zabrudzeń, natomiast oprawy z poliwęglanu w powietrzu nasyconym lepkimi cząstkami nie będą trwałe.
Kolejnym przykładem branży, w której instalacjom oświetleniowym stawiane są szczególne wymagania, jest przemysł produkcji i przetwórstwa żywności. W tym przypadku ważne jest dotrzymanie bardzo wysokich standardów higieny. Więcej na ten temat w ramce.
Oświetlenie 4.0Jednym z założeń koncepcji Przemysłu 4.0 jest zrównanie kosztów produkcji jednostkowej z kosztami produkcji na masową skalę, a przynajmniej zmniejszenie różnicy pomiędzy nimi do wartości opłacalnej. Aby to urzeczywistnić, konieczna będzie większa elastyczność w zakresie organizacji stanowisk pracy, dotychczas projektowanych na sztywno pod kątem realizowanych zadań i przez to zwykle wymagających wstrzymania produkcji na dłużej w celu wprowadzenia większych zmian. Wymóg ten dotyczy też oświetlenia. Żeby go spełnić, producenci pracują nad realizacją koncepcji adaptacyjnej. Zakłada ona, że dzięki modułowości instalację oświetleniową łatwo będzie można przeorganizować w celu dostosowania do zmian rozmieszczenia wyposażenia na stanowisku pracy, co skróci czas przestoju do minimum. Elastyczność rozumianą jako zdolność do rozpoznania oraz dopasowania się do aktualnych warunków zapewnią czujniki i komunikacja w ramach Internetu Rzeczy. Dzięki nim instalacja oświetleniowa będzie identyfikować pracownika i zadanie, które wykonuje, żeby na tej podstawie dostosować najważniejsze parametry światła, na przykład zwiększyć jego natężenie, jeśli będzie to osoba powyżej określonego wieku lub zmienić kierunek jego padania, jeżeli powierzchnie detali poddawanych obróbce będą silnie odblaskowe. |
OŚWIETLENIE STANOWISK PRACY I MASZYN
Dotychczas przedstawione wymagania nie dotyczą jedynie oświetlenia dużych powierzchni w obiektach przemysłowych, jak hale i linie produkcyjne czy magazyny - wiele z nich występuje także w mniejszej skali, lokalnie. Przykładami miejsc, w których potrzebne są dodatkowe źródła światła, są: stanowiska montażowe, maszyny, do których operatorzy muszą mieć wgląd, stanowiska, na których przeprowadza się ręczną kontrolę jakości, panele elektryczne, obudowy i stanowiska zrobotyzowane.
Oświetlenie lokalne przynosi liczne korzyści. Przede wszystkim im bliżej miejsca pracy znajduje się źródło światła, tym dla uzyskania jego określonego natężenia potrzebna jest mniejsza moc. W przypadku maszyn w znaczącym stopniu wpływa ono na efektywność i bezpieczeństwo obsługi oraz skuteczność rozwiązywania problemów w ich działaniu. Prawidłowe oświetlenie pomaga również w monitorowaniu przebiegu i wyników zadań realizowanych przez dane urządzenie - przykładowo ułatwia wykrywanie przyczyn blokad, ocenę stanu wyposażenia maszyn oraz ich konserwację (czyszczenie, naprawę).
Na stanowiskach montażowych i stanowiskach kontroli jakości dodatkowo m.in. przyczynia się do zwiększenia precyzji pracowników i poprawia ich komfort pracy. Oprócz tego, poza funkcją oświetleniową, źródła światła zainstalowane lokalnie mogą pełnić funkcję sygnalizacyjną - na przykład zmieniając kolor, informują o blokadzie maszyny albo konieczności interwencji operatora z innej przyczyny.
SPECYFICZNE WYMAGANIA LOKALNE
W tych zastosowaniach oświetlenie jest narażone na wiele uciążliwych czynników różnego typu, od skrajnie wysokich temperatur przez silne zapylenie i kontakt z wodą pod dużym ciśnieniem po silne wibracje i uderzenia, kontakt z atmosferą wybuchową (na przykład w maszynach drukarskich) oraz substancjami korozyjnymi (na przykład w maszynach w przemyśle spożywczym, które muszą być dezynfekowane). Oprócz tego powinno również spełniać specyficzne wymogi.
Przede wszystkim lokalnie zazwyczaj występują ograniczenia przestrzenne - zatem kompaktowa budowa i dostępność źródeł światła w różnych rozmiarach znacząco ułatwiają skompletowanie oświetlenia maszyn i stanowisk roboczych. Jeżeli dostęp jest utrudniony, korzystne są wszelkie rozwiązania, które ułatwiają montaż i demontaż.
Na stanowiskach roboczych oczekuje się poza tym elastyczności, która pozwoli dostosować oświetlenie do zmieniających się wymagań realizowanych na nich zadań lub potrzeb albo ograniczeń osób, które na nich pracują. Dotyczy to zarówno możliwości regulacji - na przykład wysokości lampy, kąta padania światła, jego natężenia czy koloru w przypadku kontaktu z substancjami wrażliwymi na promieniowanie o określonej długości fali, jak i możliwości rozbudowy o kolejne moduły oświetleniowe.
Często jest również wymagane korzystanie ze źródeł światła w oprawach nietłukących się. Mogą być one konieczne w maszynach, ze względu na możliwość ich zablokowania drobinami szkła lub zanieczyszczenia nimi produktu (na przykład w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym) oraz na stanowiskach roboczych, ze względu na bezpieczeństwo pracowników.
PRZEGLĄD ŹRÓDEŁ ŚWIATŁA
Generalnie wymagania stawiane oświetleniu w przemyśle są wysokie. Aby je spełnić, trzeba przede wszystkim wybrać odpowiednie źródło światła. Dalej charakteryzujemy najpopularniejsze z tych obecnie dostępnych.
Elektryczne źródła światła różnią się sposobem jego wytwarzania. To znajduje odzwierciedlenie w ich parametrach i cechach użytkowych - najważniejsze z nich szerzej przedstawiamy w ramkach.
Zasadniczo wyróżnić można trzy kategorie: lampy termiczne, lampy wyładowcze, w których światło jest wytwarzane, bezpośrednio albo pośrednio, w wyniku zachodzącego w gazie, parze metalu albo mieszaninie gazów i par wyładowania elektrycznego oraz półprzewodnikowe źródła światła. Ostatnie to diody elektroluminescencyjne, natomiast do wyładowczych zaliczane są lampy fluorescencyjne oraz wysokoprężne HID (High-Intensity Discharge). Do pierwszej kategorii należą z kolei żarówki i lampy halogenowe (rys. 2).
W obu ostatnich prąd płynie przez nietopliwy żarnik, który nagrzewając się do bardzo wysokiej temperatury, zaczyna świecić. Dlatego wydzielają znaczące ilości ciepła. Lampy halogenowe w porównaniu z żarówkami mają dłuższą żywotność i większą skuteczność świetlną. Zapewnia to regeneracyjny cykl żarnika wolframowego zachodzący dzięki wypełnieniu bańki żarówki gazem szlachetnym z domieszką halogenu.
Oprócz tego można je ściemniać oraz mają one wysoki wskaźnik oddawania barw. Od 2018 na terenie Unii Europejskiej obowiązuje jednak zakaz produkowania i sprzedaży lamp halogenowych. Ograniczenia dotyczące żarówek zostały wprowadzone w Europie już dawno temu. Dlatego termiczne źródła światła nie powinny być brane pod uwagę w instalacjach oświetleniowych w przemyśle.
Parametry i cechy użytkowe źródeł światłaPodstawowe parametry źródeł światła to: strumień światła, światłość, natężenie oświetlenia i luminancja. Pierwszy charakteryzuje ilość emitowanego światła wyrażaną w lumenach (lm). Stosunek wartości tej wielkości do energii elektrycznej pobranej przez źródło światła określa skuteczność świetlna wyrażana w lm/W. Jest to miara jego sprawności energetycznej. Kolejny parametr charakteryzuje natomiast ilość światła promieniowaną w danym kierunku. Jednostką światłości jest kandela (cd), czyli lumen na steradian, będący miarą kąta bryłowego. Natężenie oświetlenia jest ilorazem strumienia świetlnego do pola powierzchni, na którą pada. Jest ono wyrażane w luksach (lx = lm/m²). Luminancja z kolei jest ilorazem światłości oświetlonej powierzchni w danym kierunku do jej pola. Parametr ten jako jedyny z wymienionych charakteryzuje wrażenia wzrokowe obserwatora. Dlatego zależy on nie tylko od natężenia oświetlenia, ale też właściwości powierzchni, szczególnie współczynnika odbicia, na który wpływają jej kolor i chropowatość oraz kąta patrzenia. Jednostką luminancji jest cd/m². Ważne parametry to również: trwałość, określająca, po jakim czasie użytkowania wartość strumienia świetlnego zmniejszy się do określonego poziomu poniżej wartości początkowej, kolor światła, określany przez temperaturę barwową (ciepła - do 3300 K, zimna - od 5300 K) oraz współczynnik oddawania barw, który charakteryzuje stopień zafałszowania faktycznego koloru przedmiotu po jego oświetleniu. Istotne są również specyficzne cechy użytkowe źródeł światła. Uwagę powinno się zwrócić szczególnie na:
|
OGRANICZENIE LAMP HID
W lampach fluorescencyjnych (świetlówkach) źródłem światła jest luminofor. Do świecenia pobudza go promieniowanie ultrafioletowe emitowane w czasie wyładowania jarzeniowego zachodzącego między elektrodami w rurze wypełnionej gazem. Świetlówki są dostępne w oprawach liniowych i kompaktowych. Mają dużą skuteczność świetlną, duży współczynnik oddawania barw oraz dość długą żywotność. Można je ściemniać.
Lampy HID do zasilania, tak jak świetlówki, wymagają układu elektrycznego, który pełni funkcję statecznika i zapłonnika. Zbudowane są z jarznika, tzn. szczelnie zamkniętej komory otoczonej szklaną bańką. Jest ona wykonywana ze szkła kwarcowego albo ceramiki. Ta druga pozwala na pracę w wyższych temperaturach. To przekłada się na większą aktywność gazów, które emitują światło.
Mała porowatość ceramiki zwiększa także odporność ścianek komory na korozję pod wpływem substancji ją wypełniających. To wydłuża trwałość lamp HID. Po podłączeniu do zasilania wcześniej niewłączanej lampy pomiędzy elektrodami jarznika po kilku sekundach wytwarza się łuk elektryczny. W takich warunkach gaz emituje światło. Lampa rozświetla się do maksymalnej jasności przeważnie po kilku minutach.
Ważnym ograniczeniem lamp HID jest to, że w razie odłączenia zasilania i wygaszenia łuku muszą ostygnąć, zanim będzie można je ponownie włączyć. Trwa to zazwyczaj kilka minut. Aby ominąć to ograniczenie, w jednej oprawie umieszcza się dwa jarzniki.
Drugi jest zapasowy - włącza się w przypadku wyłączenia pierwszego (zanim rozświetli się do pełnej jasności, także jednak należy zaczekać). Wśród ich zalet wymienia się natomiast: dużą skuteczność świetlną, silny strumień światła, duży współczynnik oddawania barw i dość długą żywotność. Wyróżnia się trzy rodzaje lamp HID: rtęciowe, metalohalogenkowe oraz sodowe wysokoprężne.
ZALETY DIOD LED
W diodach LED wykorzystywane jest zjawisko elektroluminescencji, czyli emisji fal świetlnych pod wpływem przepływu prądu elektrycznego przez złącze półprzewodnikowe. Barwa światła zależy od materiału, z którego zostało wykonane złącze p-n. Wyjątek stanowi kolor biały - uzyskanie go wymaga specjalnych rozwiązań.
Można na przykład pokryć niebieską diodę luminoforem o barwie żółtej - przez oko wynik zmieszania się tych kolorów zostanie odebrany jako barwa biała. Alternatywą jest zmieszanie światła o trzech podstawowych kolorach: czerwonym, zielonym oraz niebieskim. Użycie w tym celu trzech diod LED dodatkowo pozwala regulować temperaturę barwową światła.
Półprzewodnikowe źródła światła stale zyskują na popularności jako oświetlenie w domach, budynkach komercyjnych, jak również w przemyśle. Wynika to z ich licznych zalet. Wśród najważniejszych wymieniane są: duża sprawność energetyczna (duża skuteczność świetlna) diod LED, ich długa żywotność, możliwość uzyskania szerokiego zakresu temperatur barwowych, duży współczynnik oddawania barw, natychmiastowe rozświetlenie do maksymalnej jasności po włączeniu, możliwość włączenia od razu po wyłączeniu (nie jest wymagane ostygnięcie), możliwość ścieniania, kompaktowość, odporność na wibracje i uderzenia, możliwość pracy w bardzo niskich temperaturach. Trzeba przy tym pamiętać, że na parametry świecenia i trwałość diod LED negatywnie wpływa wysoka temperatura pracy.
Jak widać, specyfika źródła ma ogromny wpływ na jakość emitowanego przez nie światła. Ważne są jednak również komponenty dodatkowe - przede wszystkim oprawy oraz, będące ich częścią, układy optyczne.
Oświetlenie dla przemysłu - przykłady produktówLampa LED Daylight Lumi - moc: 15 W, dwa poziomy natężenia oświetlenia, temperatura barwowa: 6000 K, wymiary: 58,5 × 51 × 0,8 cm, kolor: biały, długość przewodu: 2,1 m, standard mocowania: do krawędzi blatu. Oprawa Tytan LED Chemo - stopień ochrony: IP66, odporność mechaniczna: IK09, moc: 29 albo 46 W, strumień świetlny: 4500 albo 7400 lm, temperatura barwowa: 4000 K, współczynnik oddawania barw: >80, klasa energetyczna: A++. Lampa maszynowa Slim LED - 12 diod LED, moc: 7 W, do montażu w ciasnych przestrzeniach, wymiary: długość 33,6 cm, średnica 22,5 cm, waga: 0,4 kg, przewód o długości 3 m, regulacja kierunku świecenie, IP67. Lampa LED do maszyn PLD M 260 W-85/95 190/D40 - 12 diod LED, trwałość: 60 000 godzin, kolor światła: biały neutralny, temperatura barwowa: 5000 K, współczynnik oddawania barw: 80, strumień świetlny: 480 lm, natężenie oświetlenia: maks. 216 lx (odstęp 1 m), średnie natężenie oświetlenia:156 lx (odstęp 1 m na powierzchni 1 m²), IP67. Lampy maszynowa EF1A (Ex) - obudowa iskrobezpieczna dla stref 1, 2 oraz 21, 22, wykonana z aluminium i stali nierdzewnej, klosz ze szkła hartowanego, bezbarwny lub satynowy, kąt emisji światła szeroki lub wąski, montaż bezpośredni, opcjonalne uchwyty z regulacją lub bez, dostępna wersja z przyciskiem, możliwa praca w łańcuchu do 4 lamp, temperatura pracy od -20 do 50°C, IP67. |
OPTYKA I OPRAWY HEAVY DUTY
Rolą tych drugich jest kształtowanie strumienia światła. W tym zakresie stosowane są rozmaite rozwiązania. Przykładem są dyfuzory, których zadaniem jest rozpraszanie światła na większym obszarze, co zapewnia jednolite i równomierne oświetlenie, eliminując nieprzyjemne olśnienia. Wadą dyfuzorów są jednak duże straty światła w nich występujące. Oprócz tego sprawdzają się przede wszystkim w niskich obiektach.
Alternatywą w półprzewodnikowych źródłach światła składających się z wielu diod LED jest uzupełnienie każdej z nich o układ optyczny, co znacznie ogranicza straty światła. Są to przykładowo soczewki skupiające strumień światła - takie oświetlenie sprawdza się w pomieszczeniach o dużej wysokości.
Jeśli chodzi o oprawy oświetleniowe, ich kluczowe cechy w zastosowaniach przemysłowych to: szczelność oraz wytrzymałość na wysokie temperatury i mechaniczna (na wibracje, uderzenia). Pierwszą z wymienionych charakteryzuje stopień ochrony IP.
W większości środowisk przemysłowych, w tym w zastosowaniach lokalnych w maszynach i na stanowiskach roboczych, zalecane jest używanie opraw oświetleniowych z IP67 - co oznacza, że oprawa jest pyłoszczelna oraz zabezpieczona przed skutkami krótkotrwałego zanurzenia w wodzie, albo z wyższym stopniem ochrony. Przykładowo IP69K gwarantuje, że oprawa jest pyłoszczelna i chroniona przed wysokim ciśnieniem wody podczas czyszczenia strumieniowego / parowego. Z kolei wytrzymałość mechaniczną opraw charakteryzuje stopień IK - im wyższy, tym jest ona większa.
Ochronę przed substancjami agresywnymi chemicznie zapewniają m.in. oprawy z okienkiem ze szkła borokrzemowego. Specjalne rozwiązania zabezpieczające źródło światła przed wpływem wysokich temperatur - groźnym szczególnie w przypadku diod LED - to na przykład oprawy rozpraszające ciepło oraz oprawy wyposażone w sensor temperatury wykrywający przekroczenie temperatury granicznej, co automatycznie powoduje ściemnienie lampy.
NORMA DOTYCZĄCA OŚWIETLENIA
Poza uwzględnieniem specyficznych wymagań występujących w obiekcie trzeba także przestrzegać zaleceń norm, które dotyczą oświetlenia na stanowiskach pracy. Kluczowy dokument w tym zakresie to PN-EN 12464-1:2012 pt. Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
Określono w nim wymagania jakościowe oraz ilościowe dotyczące oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy znajdujących się wewnątrz budynków i podano zalecenia dotyczące dobrych praktyk oraz kryteriów projektowania instalacji tego typu. Ważną część tej publikacji stanowią stabelaryzowane wymagania szczegółowe dla konkretnych wnętrz (obszarów), zadań i czynności wzrokowych.
Dla każdego z przewidzianych w normie przypadków podano zalecane minimalne wartości następujących parametrów: użytecznego natężenia oświetlenia (Em), ujednoliconego wskaźnika olśnienia (UGRL), równomierności natężenia oświetlenia (Uo) i wskaźnika oddawania barw (Ra). W tabeli przedstawiamy przykładowe wartości tych wskaźników, które powinny być zapewnione w przypadku różnych zadań w piekarniach, branży elektrycznej i obróbce metali.
Monika Jaworowska