Pneumatyczne manipulatory przemysłowe - ręcznie wykonywane operacje transportu bliskiego

Wspólnymi cechami interesujących nas tutaj czynności jest duża częstotliwość ich wykonywania oraz powtarzalność. Niekiedy operacje takie mogą być w pełni zautomatyzowane. Na ogół mamy jednak do czynienia z koniecznością wykonywania tych prac ręcznie i w rezultacie z zagrożeniami dla wykonujących je pracowników, a często również dla samych produktów.

Uciążliwość i pracochłonność tych prac zmienia się oczywiście w zależności od rodzaju, kształtu, wymiarów i ciężaru przenoszonego ładunku, od odległości i wysokości, warunków środowiskowych w miejscu pracy, wymaganej długości cyklu międzyoperacyjnego oraz od wielu innych czynników. Często wykonywanie omawianych czynności okazuje się bardzo trudne lub wręcz niemożliwe i koniecznością (opisaną zresztą w prawie) staje się poszukiwanie rozwiązań i urządzeń wspomagających.

Mogą to być rozmaite maszyny proste, wciągarki, dźwignice, żurawie, podnośniki itp. itd. Doskonałym alternatywnym rozwiązaniem, stosunkowo mało jeszcze w Polsce znanym, jest grupa urządzeń znanych pod nazwą manipulatory przemysłowe, których wiodącym w świecie producentem jest włoska firma Dalmec.

GDZIE STOSUJE SIĘ MANIPULATORY PRZEMYSŁOWE?

Manipulator przemysłowy ma umożliwić pewne i bezpieczne uchwycenie ładunku, uniesienie i przeniesienie go z minimalnym wysiłkiem pracowników (najczęściej przez jedną osobę), wykonanie w trakcie przenoszenia potrzebnych manipulacji ładunkiem, takich jak obroty i odchylania w różnych osiach, i wreszcie ułożenie ładunku w wymaganym miejscu oraz zwolnienie uchwytu.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że wszystkie te operacje są w istocie wykonywane przez pracownika, który decyduje o momencie, miejscu i sposobie ich wykonania. Manipulator przemysłowy jest więc urządzeniem jedynie niwelującym wysiłek pracownika poprzez zrównoważenie ciężaru przenoszonego produktu i dlatego nie należy go mylić z robotami przemysłowymi, w przypadku których zabronione jest przebywanie pracowników w strefie ich pracy.

Manipulatorów nie należy także mylić z dźwigami, żurawikami czy innymi urządzeniami służącymi do podnoszenia ładunków. Istotną cechą odróżniającą manipulatory przemysłowe od tych grup urządzeń jest całkowicie odmienny sposób działania i pracy tymi urządzeniami. Pracownik, bezpośredni kontakt z przenoszonym ładunkiem dokładnie taki jak podczas operacji wykonywanych ręcznie.

Ciężar ładunku jest jednak zrównoważony i wspomagane są również wszelkie obroty i inne ruchy samego ładunku. Przemieszczenia pionowe i poziome są więc wykonywane „w stanie nieważkości” i prawie bez fizycznego wysiłku pracownika (z tego powodu manipulatory przemysłowe są niekiedy niezbyt słusznie nazywane balanserami).

MANIPULATORY DALMEC

Istniejąca od ponad 50 lat włoska firma Dalmec SpA praktycznie od początku swojego działania zajmuje się wyłącznie projektowaniem i produkcją manipulatorów przemysłowych. Ta świadomie przyjęta specjalizacja decyduje o sile i elastyczności firmy, która jest w stanie realizować dostosowane do wymogów konkretnego miejsca aplikacji projekty o bardzo wysokim niekiedy stopniu skomplikowania.

Jest ona obecnie światowym liderem w ilości wprowadzonych rozwiązań dotyczących transportu bliskiego we wszystkich branżach od przemysłu spożywczego, poprzez przemysły odlewniczy, budowlany i samochodowy aż po technologie kosmiczne i lotnicze. Liczba zrealizowanych projektów przekroczyła już 50 tys., a manipulatory Dalmec można spotkać w zakładach pracy na wszystkich kontynentach.

Ogólną cechą wszystkich omawianych manipulatorów jest wykorzystanie zasilania sprężonym powietrzem. Manipulatory mają dwa odrębne obwody pneumatyczne odpowiedzialne za wyważenie układu. Pierwszy z nich pozwala na wyważenie manipulatora bez ładunku i umożliwia operatorowi swobodne poruszanie zespołem chwytaka w pionie i poziomie.

Po uchwyceniu ładunku manipulator przechodzi w stan wyważenia z ładunkiem i operator może w taki sam sposób poruszać i przemieszczać zespół chwytaka wraz z ładunkiem, praktycznie nie odczuwając zwiększonego wysiłku. Po odłożeniu ładunku i zwolnieniu uchwytu manipulator powraca do stanu wyważenia bez ładunku i operator kontynuuje swoje czynności, bez wysiłku przystępując do kolejnej operacji.

Łatwość szybkiego i płynnego wykonywania pracy stanowi tu jedną z głównych cech w istotny sposób wyróżniających te urządzenia spośród wielu innych przeznaczonych do wspomagania ręcznych operacji transportu bliskiego. Bez wchodzenia w głębsze szczegóły można manipulatory Dalmec podzielić na manipulatory ze sztywnym układem ramion (Partner PS, Partner PM, Maxipartner MX i Micropartner MI) oraz manipulatory z zespołami chwytaka podczepionymi na linkach (Posivel PV, Posifil PF, Minipartner MP i Speedyfil SP).

Manipulatory firmy Dalmec są instalowane na kolumnach kotwionych na stałe w podłożu bądź przytwierdzonych do płyt przystosowanych do przenoszenia wózkami widłowymi lub zwykłymi paleciakami. W razie potrzeby mogą być one również podwieszane lub podwieszane przejezdnie pod torowiskami z profili aluminiowych albo pod torowiskami z profili stalowych.

WYKORZYSTANIE MANIPULATORÓW A PRZEPISY

W najprostszej wersji manipulator może być wyposażony w zespół chwytaka będący zwykłym hakiem. Dalmec również projektuje i wykonuje różnorodne specjalistyczne chwytaki do specyficznych zastosowań. W zależności od potrzeb, możliwości i wymogów technologicznych mogą to być chwytaki przyssawkowe, z pneumatycznymi szczękami, trzpieniami rozprężnymi, różnorodne chwytaki mechaniczne, magnetyczne itp.

Przepisy prawne (m.in. Dyrektywy Maszynowej) wymuszają wyposażenie urządzenia w szereg zabezpieczeń uniemożliwiających zwolnienie ładunku „w powietrzu” przed umieszczeniem go na pewnej podstawie czy chroniących przed upadkiem ładunku w przypadku nagłej awarii zasilania. W zależności od specyfiki konkretnej aplikacji chwytaki te mogą być same w sobie bardzo skomplikowanymi urządzeniami w istotny sposób podnoszącymi wartość urządzenia.

Można wręcz powiedzieć, że Dalmec nie sprzedaje manipulatorów. Firma Dalmec sprzedaje w istocie rozwiązania problemów operacji transportu bliskiego wykorzystujących odpowiednio do tego zaprojektowane manipulatory. Problematyka bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznie wykonywanych operacjach transportu bliskiego jest zagadnieniem odrębnym i jak dotąd mało w Polsce docenianym.

Od strony prawnej reguluje to częściowo Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Ogranicza ona maksymalny ciężar ręcznie przenoszonych ładunków oraz, o czym się często zapomina, zobowiązuje pracodawców do stosowania odpowiednich rozwiązania technicznych i organizacyjnych zmierzających do wyeliminowania ręcznych prac transportowych.

Należy tu pamiętać o tym, że długotrwałe wykonywanie operacji transportowych powoduje kumulujące się i na dodatek nieodwracalne zmiany w układzie kostno-stawowym mogące w konsekwencji prowadzić do trwałego inwalidztwa. Koszty odszkodowań wypłacanych z tego tytułu pracownikom w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, w większości krajów UE oraz w wielu innych krajach rozwiniętych są olbrzymie i to właśnie one determinują wszelkie kalkulacje projektów inwestycyjnych.

Tendencje takie są już widoczne także i w Polsce i należy sądzić, że mają one charakter trwały. Ze względu na dotychczasowe zaniedbania pracodawcy mogą wręcz spodziewać się lawinowego wzrostu ilości pozwów tego typu i że nie będą w stanie się przed nimi ochronić. Niezależnie od gwarancji bezpieczeństwa dawanych przez producenta należy pamiętać, że o bezpieczeństwie decydują również takie czynniki jak poprawna instalacja urządzenia, sposób jego eksploatacji, regularne przeglądy prewencyjne oraz ewentualne naprawy wykonywane wyłącznie przez odpowiednio wykwalifikowanych pracowników i na dodatek posiadających odpowiednie uprawnienia formalne.

Firma Dalmec zapewnia użytkownikom swoich manipulatorów możliwość korzystania z usług autoryzowanego serwisu oraz prowadzi szkolenia operatorów na stanowiskach pracy zgodnie z programem zatwierdzonym przez UDT. Gwarantowany jest też stały dostęp do części zamiennych oraz możliwość modyfikowania manipulatorów odpowiednio do zmieniających się potrzeb produkcyjnych.

W Polsce manipulatory nie są urządzeniami wymienianymi z nazwy w grupie urządzeń obowiązkowo podlegających dozorowi technicznemu i powoduje to niestety szereg rozbieżnych interpretacji mogących powodować sporo zamieszania. Obecnie firma Dalmec Polska Sp. z o.o. jest w stałym kontakcie z Urzędem Dozoru Technicznego i współpracuje z poszczególnymi oddziałami UDT w celu wspólnego wypracowania jednolitego podejścia zgodnego z obowiązującym prawem.

Dalmec Polska
www.dalmec.pl