Modernizacja centralnej dyspozytorni dzięki oprogramowaniu zenon - Nowoczesny system sterowania w MPK Łódź

MPK Łódź, odpowiadające za transport tramwajowy w aglomeracji łódzkiej, codziennie obsługuje dwieście taborów tramwajowych i czterysta autobusów. Jednym z kluczowych wyzwań, jakie w pewnym momencie stanęły przed przedsiębiorstwem, było uniezależnienie się od podmiotów trzecich oraz modernizacja przestarzałego systemu sterowania. Dotychczasowe ograniczenia technologiczne utrudniały rozwój i codzienną eksploatację infrastruktury, obejmującej ponad trzydzieści podstacji trakcyjnych w Łodzi i okolicznych miejscowościach.

Innowacyjność kiedyś i dziś

Komunikacja tramwajowa w Łodzi ma bogatą historię, sięgającą 125 lat. Pierwsze tramwaje elektryczne wyjechały na ulice miasta 23 grudnia 1898 r. dzięki determinacji Juliusza Kunitzera, który nazywany jest ojcem łódzkich tramwajów. Były to pierwsze elektryczne tramwaje na terenie Królestwa Polskiego, oznaczające prawdziwą rewolucję transportową. Pierwsze linie podmiejskie z Łodzi – do Pabianic i Zgierza – oddano do użytku na początku 1901 r.

W 1998 r., z okazji setnej rocznicy uruchomienia komunikacji miejskiej w Łodzi, powstała nowa Izba Tradycji. Zaprezentowano też wówczas nowe logo spółki, używane do dziś. W połowie 1999 r. odbyło się uroczyste przekazanie do eksploatacji zmodernizowanej hali zajezdni Chocianowice, w której unowocześniono wyposażenie. Przełomową zmianę w komunikacji tramwajowej przyniósł rok 2002, kiedy do eksploatacji wprowadzono w 100% niskopodłogowe Cityrunnery. W 2019 r., 13 listopada, dokonano uroczystego otwarcia zajezdni autobusowej przy ul. Limanowskiego, po gruntownej przebudowie, trwającej od czerwca 2018 r.

Obecnie spółka zatrudnia 3115 pracowników, z czego 1040 to kierowcy autobusów, a 623 motorniczowie. Świadczenie usług przewozowych środkami komunikacji miejskiej realizowane jest przez cztery zakłady komunikacyjne (dwa zakłady komunikacji tramwajowej MPK Łódź, lider w komunikacji miejskiej w Polsce, zrealizowało projekt modernizacji centralnej dyspozytorni mocy, opierając się na zenon Software Platform firmy COPA-DATA. Rozwiązanie zapewniło niezależność operacyjną, nowoczesne zarządzanie podstacjami trakcyjnymi oraz większy niż dotąd komfort pasażerów. Modernizacja centralnej dyspozytorni dzięki oprogramowaniu zenon Nowoczesny system sterowania w MPK Łódźi dwa zakłady komunikacji autobusowej). W strukturze spółki znajdują się również: Zakład Techniki (wykonuje modernizacje wagonów tramwajowych), Zakład Torów i Sieci (remonty torowisk i infrastruktury) oraz Zakład Przewozu Osób Niepełnosprawnych (usługi "drzwi w drzwi" dla dzieci, młodzieży i dorosłych z dysfunkcjami ruchu). W układzie komunikacyjnym funkcjonuje 19 dziennych linii tramwajowych, 48 dziennych linii autobusowych i 9 nocnych linii autobusowych. Codziennie na ulice miasta wyjeżdża 312 autobusów oraz 165 pociągów (tramwaje przegubowe i składy dwuwagonowe).

Krok w dobrym kierunku

Modernizacja centralnej dyspozytorni MPK Łódź miała na celu usprawnienie zarządzania eksploatacją ponad trzydziestu podstacji trakcji tramwajowej w Łodzi oraz okolicznych miejscowościach, takich jak Zgierz. Projekt obejmował wdrożenie nowoczesnego systemu automatycznego sterowania dyspozytorskiego opartego na zenon Software Platform firmy COPA-DATA, co pozwoliło na scentralizowane monitorowanie i sterowanie wszystkimi podstacjami z jednego miejsca.

"Modernizacja centralnej dyspozytorni była kluczowym krokiem w kierunku unowocześnienia zarządzania naszą siecią tramwajową", podkreśla Jakub Gałęski, zastępca kierownika Zakładu Torów i Sieci, kierownik Sekcji Elektroenergetyki trakcyjnej w MPK Łódź. "Dzięki wdrożeniu zenon Software Platform uzyskaliśmy pełną kontrolę nad zasilaniem oraz możliwość szybszej reakcji na zmiany w sieci. To rozwiązanie nie tylko zwiększa naszą efektywność operacyjną, ale także wpływa na komfort pasażerów, co jest naszym priorytetem".

W ramach tego projektu zrealizowano kompleksową przebudowę centralnego punktu dyspozycyjnego MPK Łódź, obejmującą nie tylko dostarczenie nowoczesnych urządzeń, takich jak szafy zasilające, serwerowe i automatyczne stacje robocze, ale także przygotowanie zaawansowanego oprogramowania SCADA opartego na zenon. Wszystko to miało na celu stworzenie zaawansowanego centrum zarządzania zasilaniem, co pozwala na szybkie i wydajne zarządzanie całą siecią tramwajową w regionie.

Centralny podgląd i zarządzenie

Dyspozytornia MPK Łódź stała się nowoczesnym centrum zarządzania zasilaniem sieci tramwajowej, w którym odbierane są informacje ze wszystkich podstacji. Umożliwia to natychmiastowe reagowanie na zmiany w sieci zasilającej. Modernizacja obejmowała całkowitą wymianę sprzętu oraz instalację nowych rozwiązań technologicznych, w tym głównego i zapasowego serwera danych DELL EMC PowerEdge R740, głównej i zapasowej automatycznej stacji roboczej DELL PRECISION 3930 Rack, serwera wideo oraz głównej tablicy synoptycznej zbudowanej z dwunastu paneli o średnicy 55 cali, serwera czasu z synchronizacją satelitarną, urządzeń sieciowych oraz zasilaczy bezprzerwowych (UPS).

Rys. 1. Rozdzielnice elektryczne średniego napięcia oraz prądu stałego w podstacji trakcyjnej tramwajowej

Kluczowym elementem dyspozytorni jest główna tablica synoptyczna, która wyświetla schemat sieci zasilającej linię tramwajową. Dzięki odwzorowaniu sieci kontaktowej, ze wszystkimi punktami zasilania na mapie miasta, dyspozytorzy mogą szybko lokalizować elementy sieci i podejmować decyzje operacyjne. Zastosowanie modułu zenon Monitor Administration pozwala na zarządzanie wizualizacją danych na dwunastu ekranach.

Rys. 2. Control Room z ekranem "overview", prezentującym wszystkie podstacje w Łodzi i okolicach

System sterowania dyspozytorskiego oparty na zenon zapewnia operacyjne sterowanie zasilaniem z centralnej dyspozytorni. Umożliwia wyświetlanie i rejestrowanie przebiegu procesów sterowania, w tym pracy urządzeń technicznych, informacji diagnostycznych oraz działań personelu operacyjnego. Dostarcza dane operacyjne w formie wykresów, tabel i raportów, co pozwala na analizę bieżących i historycznych parametrów sieci. Zdarzenia ze wszystkich podstacji docierają do dyspozytora i są przypisywane różnym priorytetom. Te ważniejsze trafiają na listę Alarm Message List, gdzie są sygnalizowane dźwiękowo oraz poprzez pulsowanie na czerwono zakładki z numerem stacji, aż do momentu potwierdzenia przez dyspozytora. Zdarzenia historyczne mogą być filtrowane według daty, rodzaju zdarzenia lub numeru podstacji.

Rys. 3. Podgląd na ponad trzydzieści podstacji tramwajowych Łodzi i okolic, ze zintegrowanym modułem ALC oraz graficznymi alarmami

Ponadto system pozwala na sterowanie wyłącznikami i odłącznikami, z opcją blokowania w trybie naprawy lub czuwania, oraz topologiczne kolorowanie linii na schematach mnemotechnicznych. Umożliwia wyświetlanie symulacji stanu urządzeń na diagramach oraz rejestrację zmian stanu w dziennikach zdarzeń. Kolorowe wyświetlanie obszarów zasilania podstacji na mapie miasta pozwala na szybkie przełączanie pomiędzy urządzeniami energetycznymi podstacji. System obsługuje wymianę informacji z lokalnymi systemami telemechaniki podstacji przy użyciu nowoczesnych protokołów komunikacyjnych.

Zaawansowane funkcje oprogramowania zenon

W ramach modernizacji wdrożono redundantny serwer danych z nieograniczoną liczbą zmiennych oraz stacje robocze operatorów z licencjami klienckimi. Dodatkowo zastosowano moduł do archiwizacji danych zenon Historian. System wykorzystuje takie funkcje, jak Automatic Line Coloring do automatycznego kolorowania linii na schematach mnemotechnicznych, a także protokoły Modbus TCP i Modbus RTU. Jego otwarta architektura zapewnia elastyczność, skalowalność i łatwość rozbudowy, pozwalając na integrację z innymi systemami. Dzięki temu możliwa jest pełna kontrola nad infrastrukturą tramwajową miasta.

Rys. 4. Schemat wizualizacji stacji elektroenergetycznej z podziałem na transformatory, pola rozdzielcze i linie zasilające. Operator ma tu możliwość monitorowania przepływów prądu i napięć w poszczególnych sekcjach oraz kontroli stanu zabezpieczeń i wyłączników

"zenon to intuicyjny system, dający praktycznie nieograniczone możliwości, które lepiej poznaliśmy dzięki szkoleniu przeprowadzonemu przez zespół COPA-DATA", podkreśla Grzegorz Jaglarski, specjalista w Sekcji Elektroenergetyki Trakcyjnej Zakładu Torów i Sieci w MPK Łódź.

Rys. 5. Schemat torów tramwajowych wraz z oznaczeniami zwrotnic i przystanków w rejonie zajezdni Telefoniczna. Wizualizacja umożliwia podgląd bieżącej sytuacji ruchowej oraz sterowanie infrastrukturą

Pracownicy MPK Łódź po ukończeniu szkolenia zenon stali się jeszcze bardziej niezależni w kwestii obsługi systemu, co przyczyniło się do jeszcze większej wydajności operacyjnej.

Rys. 6. Panel monitoringu i diagnostyki systemu, pokazujący listę zdarzeń i statusów technicznych w podziale na lokalizacje oraz szczegółowe dane zmiennych systemowych. Umożliwia szybkie wykrywanie usterek i podgląd bieżących stanów urządzeń

Efekt: same korzyści

Modernizacja centralnej dyspozytorni MPK Łódź znacząco podniosła poziom bezpieczeństwa oraz efektywność zarządzania siecią tramwajową. Dzięki szybkiej reakcji na sytuacje awaryjne możliwe jest natychmiastowe uruchomienie pojazdów zastępczych lub przekierowanie tramwajów, co minimalizuje niedogodności dla pasażerów. W rezultacie MPK Łódź utrzymuje wysoki poziom komfortu przewozów miejskich, odpowiadając na potrzeby dynamicznie rozwijającej się aglomeracji.

Rys. 7. Okno filtrowania alarmów, które umożliwia zawężenie wyników według źródła danych, typu sprzętu, zmiennej, tekstu lub przedziału czasowego. Dzięki temu operator może szybciej odnaleźć i przeanalizować interesujące go komunikaty alarmowe

COPA-DATA Polska Sp. z o.o.
tel.: +48 12 290 10 54
e-mail: sales.pl@copadata.com