Bezpieczeństwo maszyn

Fot. 1. Wygrodzenie firmy Satech

Dyrektywy unijne dzieli się na dwie grupy: ekonomiczne i społeczne. Dyrektywy ekonomiczne, związane z "nowym globalnym podejściem", dotyczą projektowania, produkowania oraz wprowadzania maszyn na rynek - ich odbiorcami są projektanci, konstruktorzy i producenci.

Dyrektywy społeczne dotyczą pracodawców i wyznaczają minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, jakie pracodawcy powinni zapewnić pracownikom podczas wykonywania pracy. Podstawową dyrektywą ekonomiczną jest dyrektywa maszynowa 2006/42/WE, natomiast społeczną dyrektywa 89/391/EWG ("ramowa") i dyrektywa narzędziowa 2009/104/WE.

TRIADA BEZPIECZEŃSTWA

Fot. 2. Blokada steute STM295

Proces związany z zapewnieniem bezpieczeństwa i ograniczaniem poziomu ryzyka po stronie producentów maszyn opiera się na stosowaniu przez nich zasad tzw. triady bezpieczeństwa. Podstawą triady jest konstruowanie i produkowanie maszyn bezpiecznych z samego założenia, w których wyeliminowano lub ograniczono do minimum ryzyko związane z wszelkimi zagrożeniami m.in. mechanicznymi, elektrycznymi, termicznymi, zagrożeniem związanym z hałasem czy też z właściwościami przetwarzanych materiałów.

Jeżeli istnieje ryzyko, którego nie można wyeliminować na tym poziomie, producent stosuje dodatkowe środki ochronne np. osłony i urządzenia ochronne. Powyższe działania nigdy nie sprowadzają ryzyka zagrożenia do zera, zawsze istnieje w mniejszym lub większym stopniu tzw. ryzyko szczątkowe, dlatego też producenci informują i ostrzegają o tym użytkowników maszyn w instrukcjach obsługi oraz przez odpowiednie oznakowania i piktogramy.

EKSPLOATACJA MASZYN

Fot. 3. Kurtyny świetlne bezpieczeństwa

Na etapie eksploatacji maszyn bezpieczeństwo powinno być zapewniane poprzez ich właściwe użytkowanie zgodne ze wskazaniami producenta, utrzymywanie właściwego stanu technicznego maszyny, a także jeżeli jest taka potrzeba w zależności od istniejących warunków, stosowanie dodatkowych technicznych środków bezpieczeństwa.

Bardzo ważna jest też kwestia stosowania przez pracodawców środków organizacyjnych, takich jak przeprowadzanie szkoleń użytkowników maszyn, motywowanie do stosowania metod bezpiecznej pracy, przygotowanie instrukcji stanowiskowych oraz jeśli jest to konieczne, używania środków ochrony indywidualnej. Należy także przeprowadzać działania weryfikujące istniejący stan bezpieczeństwa. Osobą odpowiedzialną za stosowanie środków mających na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z eksploatacją sprzętu roboczego jest pracodawca (2009/104/WE, art. 3).

TECHNICZNE ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA

Są one stosowane w celu ograniczenia lub wyeliminowania zagrożenia występującego podczas eksploatacji maszyn. W maszynach największe zagrożenie stwarzają przede wszystkim ruchome części związane z procesem i ruchome części przenoszące napęd. Dyrektywa maszynowa wskazuje (pkt 1.3.8), że w celu poprawy bezpieczeństwa w zależności od rodzaju ryzyka należy stosować osłony oraz urządzenia ochronne.

OSŁONY I OGRODZENIA

Fot. 4. Skaner Panasonic SD3-A1

Oddzielenie (odgrodzenie) za pomocą osłony strefy niebezpiecznej osób przebywających w pobliżu tej strefy jest najskuteczniejszym sposobem wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka. Wyróżnia się osłony stałe oraz osłony ruchome (blokujące, nastawne, samoczynne).

Osłony powinny mieć odpowiednie cechy i właściwości (2006/42/WE, EN 953+A1:2009 Bezpieczeństwo maszyn. Osłony. Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych): muszą być solidnej konstrukcji, nie mogą stwarzać żadnego dodatkowego zagrożenia, nie mogą być łatwe do ominięcia oraz mogą być usuwane wyłącznie przy użyciu narzędzi, mogą powodować tylko minimalne utrudnienia w obserwacji procesu produkcyjnego, a w przypadku konieczności dostępu do urządzenia np. w celu remontu mają zapewniać prosty i szybki demontaż.

Szczególnym rodzajem osłony jest ogrodzenie. Zastosowanie modułowych ogrodzeń (wygrodzeń) bezpieczeństwa umożliwia odpowiednie zabezpieczenie pojedynczej maszyny lub linii produkcyjnej z uwzględnieniem dostępnej przestrzeni wokół niej. Jedną z czołowych europejskich firm, które wyspecjalizowały się w projektowaniu i produkowaniu wygrodzeń bezpieczeństwa, jest włoska firma Satech. Wytwarza ona systemy wygrodzeń, których właściwości są zgodne z wymaganiami zdefiniowanymi w normach europejskich. Projekt wygrodzenia powstaje na podstawie dokonanej analizy zagrożeń z uwzględnieniem bezpiecznych odległości od strefy zagrożenia.

URZĄDZENIA OCHRONNE

Fot. 5. Wyłączniki bezpieczeństwa Panasonic

Są to urządzenia zmniejszające ryzyko-niezależnie albo w połączeniu z osłoną. Osłony ruchome, w tym także drzwi lub bramy wygrodzeń, mogą być wyposażone w urządzenie nadzorujące ich stan (czujniki kontroli otwarcia). W przypadku otwarcia osłony następuje zatrzymanie maszyny, a otwarta osłona uniemożliwia jej włączenie. Urządzeniami pełniącymi tę funkcję są na przykład wyłączniki bezpieczeństwa z oddzielną zworą, wyłączniki krańcowe bezpieczeństwa, wyłączniki magnetyczne bezpieczeństwa.

Osłony ruchome można również wyposażyć w urządzenia ryglujące (blokady elektromagnetyczne bezpieczeństwa), których zadaniem jest zablokowanie dostępu do strefy niebezpiecznej, zanim nie ustanie ruch elementów zagrażających zdrowiu lub życiu, uniemożliwia również załączenie maszyny podczas przebywania człowieka w strefie zagrożenia a także zapewnia bezpieczeństwo i ciągłość procesu technologicznego, ponieważ uniemożliwia niespodziewane zatrzymanie maszyny poprzez otwarcie osłony przez osoby postronne.

FOTOELEKTRYCZNE URZĄDZENIA BEZPIECZEŃSTWA

Przy zabezpieczaniu maszyn często stosuje się kurtyny i bariery świetlne bezpieczeństwa, które należą do grypy elektroczułych (bezdotykowych) urządzeń ochronnych. Mogą one stanowić uzupełnienie np. systemu wygrodzenia lub funkcjonować samoistnie. Ich zadaniem jest wykrywanie obecności ludzi i przypadków wtargnięcia do strefy zagrożenia.

Przerwanie wiązek przez operatora lub osobę postronną zatrzymuje elementy stwarzające zagrożenie. Dostępność dużego asortymentu kurtyn (rozwiązania firmy Grein i Panasonic), w tym również jednowiązkowych barier bezpieczeństwa oraz skanerów bezpieczeństwa, umożliwia ich odpowiednie dobranie do posiadanej przez klienta aplikacji i potrzeb.

Wybór kurtyny uzależniony jest m.in. od wysokości strefy zabezpieczanej, rozdzielczości (ochrona palców, dłoni, ciała), wymaganej kategorii bezpieczeństwa, od funkcji specjalnych, które ma mieć kurtyna (muting, wygaszanie statyczne lub dynamiczne wiązek).

POZOSTAŁE KOMPONENTY SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA

Do grupy urządzeń ochronnych zalicza się również urządzenia czułe na nacisk (aktywowane przez nacisk na powierzchnię roboczą elementu zabezpieczającego) np. maty, zderzaki, obrzeża (listwy) bezpieczeństwa. Ich zastosowanie umożliwia, tak jak w przypadku bezdotykowych urządzeń ochronnych, detekcję człowieka w strefie niebezpiecznej maszyny.

Dostępny na rynku szeroki wachlarz urządzeń związanych z bezpieczeństwem umożliwia zbudowanie skutecznego i pewnego systemu bezpieczeństwa, zapewniającego ochronę na wysokim poziomie, zgodnie z wymogami unijnych przepisów.

Astat
www.astat.com.pl