Urządzenia i systemy ATEX

Zagadnienia związane z występowaniem atmosfery potencjalnie wybuchowej i ochroną przed skutkami eksplozji najczęściej pojawiają się w kontekście przemysłu chemicznego, oil & gas oraz sektora wydobywczego.

W tych branżach również negatywne skutki wybuchów mogą być największe. Wymienione zagrożenia dotyczą jednak też wielu innych obiektów i branż, co omawiamy w analizie poświęconej tematyce ATEX.

Obszarami występowania niebezpieczeństw związanych z atmosferą wybuchową mogą być zakłady, które w powszechnej ocenie za niebezpieczne uważane nie są. Przykładami są te w branży drzewnej/papierniczej, cementowej oraz zbożowej.

Zasilanie i energia w strefach Ex Elementy elektromechaniczne

Zagrożenia mają tam zwykle charakter lokalny i uzależnione są od specyfiki wytwarzanych bądź przetwarzanych surowców. Niebezpieczne opary mogą też występować w oczyszczaniach ścieków, a także w przemyśle spożywczym i przy produkcji w branży FMCG.

Specyfiką urządzeń do stref zagrożonych wybuchem jest konieczność ich aplikowania bezpośrednio w obszarach, gdzie zagrożenia występują. Są to instalacje technologiczne, sieci przesyłowe i podobne.

Bariery i separatory iskrobezpieczne

Skutkiem tego sprzedaż wyrobów ATEX wiąże się najczęściej z ich dostarczaniem do klientów końcowych - albo bezpośrednio, albo poprzez specjalizowanych integratorów systemów. Jeżeli spojrzymy na głównych w kraju odbiorców produktów, to właśnie dwie wymienione grupy są najbardziej znaczące. Na kolejnych miejscach sklasyfikowani zostali producenci maszyn (firmy OEM) oraz resellerzy.

Obudowy, kasety i pulpity Dławnice, osłony i kable

Obecna sytuacja w sektorze "Ex" oceniana jest przez polskich dostawców jako dobra - takiego zdania było aż 90% respondentów. Bardzo podobnie wyglądają też wyniki dotyczące konkurencji na polskim rynku dystrybucji produktów ATEX.

Komunikacja pracowników

Ta ostatnia uznawana jest za standardową, a więc podobną jak na innych rynkach przemysłowych. Prawdopodobny wpływ na to ostatnie ma niszowość omawianej tematyki oraz konieczność większej, niż w przypadku innych branż, specjalizacji dostawców. Zbieżność rezultatów z tymi uzyskanymi w poprzednim badaniu (opublikowane dawniej w IRA) można uznać za potwierdzenie wiarygodności statystyk.

Parametry uzasadniają cenę

BHP i ochrona pracowników

Jeżeli porówna się pozornie podobne do siebie produkty - przykładowo panele operatorskie - wykonane w wersji standardowej i ATEX, to mogą one być wizualnie niewiele różniące się od siebie. Jeżeli jednak zestawi się je pod względem kosztów zakupu, to różnica może być nawet kilkakrotna.

Obszary najczęstszego wykorzystania produktów z certyfikatem ATEX

Tę ostatnią dostawcy tłumaczą zarówno inną budową urządzeń, jak też - a właściwie przede wszystkim - koniecznością przejścia przez nie testów oraz procedury wykonywanej przez jednostkę notyfikowaną, która dopuszcza je do wykorzystywania w strefach zagrożonych wybuchem. Specyfika ta sprawia, że "price tag" nie stanowi najważniejszego elementu listy wymogów klientów.

Na pierwszej pozycji są parametry oraz cechy produktów, które warunkują ich działanie i przekładają się wprost na bezpieczeństwo dla personelu i otoczenia w razie wystąpienia atmosfery wybuchowej. Na wysokiej pozycji listy znalazła się jakość produktów, zaś na dalszych miejscach - ich marka oraz historia współpracy z dostawcą.

Czujniki do pracy w strefach Ex Pomiary i detekcja

Respondentów tradycyjnie zapytaliśmy o nowości produktowe i technologiczne, aczkolwiek otrzymana w tym przypadku lista zawierała tematycznie bardzo zróżnicowane elementy. Ich łącznikiem jest najczęściej jedynie posiadanie przez produkty certyfikatu ATEX.

Spośród wymienionych nowości można wymienić m.in.: centralki detekcji gazów pełniące funkcję kontrolerów bezpieczeństwa, czujniki i łączniki elektromechaniczne bezprzewodowe (radiowe), w tym wersje mogące pracować w temperaturach do -60°C, a także nowe wersje ograniczników przepięć do stref Ex.

Usługi, szkolenia, certyfikacja

Przedstawiciele Pepperl+Fuchs wskazywali ponadto na systemy przewietrzania Ex px (służą one do przewietrzania wnętrza zabezpieczanej obudowy oraz utrzymywania w niej nadciśnienia), a także ochronniki w technologii DART (Dynamic Arc Recognition and Termination). Pojawiło się też wiele wskazań przekaźników i przetworników elektrycznych oraz wysoko sprawnych silników mogących pracować w obszarach zagrożonych wybuchem.

Filip Fiuk

Pepperl+Fuchs

Z jakimi sektorami rynku związana jest tematyka ATEX?

Zapobieganie wybuchom w przemyśle oraz zapewnianie bezpieczeństwa odgrywa niezwykle dużą rolę dla firm działających w takich obszarach jak górnictwo naftowe i gazownictwo, w szeroko rozumianym przemyśle chemicznym, farmaceutyce, a także zyskującym ostatnio na znaczeniu przemyśle offshore. Ten ostatni produkuje urządzenia do pracy na morzu np. dla sektora wydobywania kopalin (olej, gaz) oraz dla wiatrowej energetyki morskiej (platformy i wieże wiertnicze, morskie turbiny wiatrowe i towarzyszące im urządzenia energetyczne, elementy automatyki i sterowania).

Istnieją też obszary przemysłu, gdzie świadomość użytkowników co do konieczności ochrony przeciwwybuchowej jest niewystarczająca, i które stanowią potencjalny rynek dla wdrażania systemów do pracy w strefach niebezpiecznych. Takimi są przemysł spożywczy oraz sektor przetwarzania i utylizacji odpadów.

Jakie są cechy charakterystyczne komponentów i systemów do pracy w strefach zagrożonych wybuchem?

Bezpieczna eksploatacja urządzeń oraz komponentów (czujników, barier iskrobezpiecznych, itd.) przeznaczonych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem zależy od ich prawidłowego doboru - zgodnego z przyjętą klasyfikacją oraz odpowiadającego panującym warunkom pracy i parametrom danego procesu. Istotną kwestią w tym procesie jest uwzględnienie parametrów iskrobezpiecznych obwodu, takich jak napięcia i prądy, oraz zasad iskrobezpieczeństwa, a także warunków eksploatacyjnych - temperatury otoczenia podczas pracy czy klasy temperaturowej medium.

Do standardowych rozwiązań stosowanych w systemach zagrożonych wybuchem należy zaliczyć takie urządzenia jak bariery iskrobezpieczne, bariery Zenera oraz specjalne obudowy ognioszczelne wykonywane z aluminium lub ze stali nierdzewnej (obudowy Ex d, Ex e lub Ex p).

Co jest ważne we wdrożeniach instalacji w strefach Ex?

Wdrażanie instalacji w strefach Ex jest nieodłącznie związane z tzw. analizą zagrożeń i zdolności operacyjnych (Hazard and Operability Studies, HAZOP). Umożliwia ona dokonanie oceny stosowanych zabezpieczeń sprzętowych i proceduralnych, a także pozwala stwierdzić, czy są one wystarczające w stosunku do efektów wywołanych niepożądanymi zdarzeniami.

W praktyce opiera się to na przeprowadzeniu klasyfikacji poszczególnych stref wybuchowych, doborze urządzeń i komponentów, doborze okablowania oraz wyłączników zasilania. Późniejsze serwisowanie tego typu systemów, jak również utrzymanie ruchu powinno odbywać się wyłącznie za pośrednictwem odpowiednio wykwalifikowanej i przeszklonej kadry, zaopatrzonej w niezbędny sprzęt oraz odzież ochronną.

Bartec i R. Stahl najpopularniejszymi markami

Dwie wymienione marki znalazły się - podobnie jak w poprzednio opublikowanych w IRA analizach rynku ATEX, na czele zestawienia najbardziej rozpoznawanych firm. Bartec oraz R. Stahl specjalizują się w produktach elektrycznych, automatyce, komponentach sterowniczo-sygnalizacyjnych i innych związanych z obszarem iskrobezpieczeństwa.

Branże będące najbardziej perspektywicznymi odbiorcami komponentów i urządzeń do stref Ex

Odpowiedzi na pytanie o to, czy branża ATEX wymaga specjalizacji, czy jest podobna do innych sektorów rynku

Wysoce rozpoznawalną marką jest też Pepperl+Fuchs, który jest innowatorem m.in. w zakresie barier iskrobezpiecznych i różnych urządzeń elektrycznych oraz elektronicznych z certyfikatem ATEX. Podobnie jest z firmami Turck, Weidmüller oraz Phoenix Contact, które oferują moduły ochronne, urządzenia komunikacyjne i szereg dalszych produktów z omawianego zakresu. Turck jest również bardzo rozpoznawalnym w branży producentem czujników ATEX, podobnie zresztą jak steute.

Lista z popularnymi markami zawiera wiele nazw firm, które są również liderami w swoich obszarach rynku. Przykładowo znajdziemy tu przedsiębiorstwa takie jak SEW-Eurodrive (producent silników i napędów), WERMA (znany wytwórca sygnalizatorów świetlnych i dźwiękowych) czy Argo-Hytos (wytwórca komponentów hydraulicznych).

Warto też zauważyć, że na omawianej liście znalazły się też krajowe firmy będące dystrybutorami podzespołów oraz integratorami systemów. W pierwszym przypadku przykładem jest Dacpol, który nie tylko dostarcza szeroką gamę wyrobów ATEX, ale też prowadzi szkolenia z omawianego zakresu. Do drugiej kategorii należy Grupa ASE - oferująca zarówno wdrożenia systemów, jak też szkolenia specjalistyczne i konsulting z opisywanego sektora.

Na koniec informacja o poprzednim informatorze (IRA 2019) - w analizie analogicznej do tej obecnej omówiony został rynek pod względem wartości, działający w branży dostawcy, a także tematyka związana z przepisami w omawianej dziedzinie. Polecamy lekturę opracowania!