Nieprawidłowości w działaniu interfejsów człowiek–maszyna można podzielić na kilka kategorii. Są to problemy: sprzętowe, komunikacyjne, programowe oraz dotyczące bezpieczeństwa. Do pierwszej grupy zaliczane są awarie ekranów dotykowych, wyświetlaczy, przycisków, diod.
Najczęstsze kłopoty związane z eksploatacją ekranów dotykowych to: brak ich reakcji na akcje użytkownika, zmniejszona czułość, coraz dłuższe opóźnienia w reagowaniu na dotyk. Głównymi przyczynami są: nagromadzenie się zanieczyszczeń, problemy z oprogramowaniem, zużycie albo uszkodzenie ekranu. W związku z tym w razie wystąpienia takich symptomów zaleca się:
- czyszczenie – ekrany dotykowe należy utrzymywać w czystości, używając w tym celu odpowiednich środków czyszczących i miękkich, niestrzępiących się ściereczek. Kluczowa jest regularność usuwania zabrudzeń. Najlepiej, jeżeli podczas czyszczenia urządzenie jest wyłączone, by zapobiec przypadkowemu wprowadzeniu danych;
- kalibrację ekranu zgodnie z instrukcjami producenta, która dostosuje czułość na dotyk na podstawie preferencji użytkownika;
- aktualizację sterownika do najnowszej wersji odpowiedniej dla danego modelu HMI;
- sprawdzenie ekranu pod kątem oznak zużycia i uszkodzeń fizycznych (pęknięcia, zarysowania) – w przypadku ich wykrycia powinna nastąpić wymiana na nowy model.
Czasami ekran reaguje też, rejestrując dane wejściowe, mimo że użytkownik go nie dotknął (ghost touch). Może to mieć poważne konsekwencje, np. losowe uruchomienia aplikacji czy wprowadzanie nieprawidłowych danych. Powodem bywa nieaktualny sterownik. Działanie ekranu dotykowego może być poza tym zakłócane przez obecność folii albo szkła ochronnego. Jeżeli po ich tymczasowym usunięciu problem ustąpi, powinno się je wymienić na lepiej dopasowane.
Niesprawne wyświetlacze
Problemy z wyświetlaniem mogą obejmować: brak obrazu, jego migotanie, rozmywanie, zacinanie się, jak również dużą liczbę martwych pikseli. Działania zaradcze w takich sytuacjach polegają na:
- sprawdzeniu zasilania HMI – należy skontrolować ciągłość połączeń panelu z zasilaczem i zasilacza ze źródłem zasilania oraz ogólny stan okablowania;
- zmianie ustawień wyświetlacza: skuteczne może się okazać wyregulowanie jasności ekranu, jego kontrastu, temperatury barwowej, częstotliwości odświeżania;
- aktualizacji sterownika graficznego;
- wymianie ekranu: może być to najszybsze rozwiązanie w przypadku trudno usuwalnych wad, takich jak np. martwe piksele.
Również w przypadku pozostałych elementów sprzętowych (przyciski, diody) często najprostszym rozwiązaniem jest ich wymiana na nowe. Oprócz tego do kategorii problemów sprzętowych zaliczamy przegrzewanie się HMI. W takim przypadku jedną z możliwych przyczyn są problemy z jego wentylacją. Zaradzić im może czyszczenie lub usunięcie innych blokad w przepływie powietrza, na zewnątrz albo wewnątrz HMI. Jeżeli zdecydujemy się na zdjęcie obudowy, elementy wewnętrzne należy sprawdzić pod kątem uszkodzeń i luźnych połączeń.
Problemy z komunikacją
Jeżeli HMI nie wymienia się informacjami z systemem nadrzędnym ani ze sterownikami, operator traci dostęp do danych o aktualnym stanie obiektu sterowania, nie ma też możliwości wpływania na niego. Interfejs człowiek–maszyna staje się wówczas bezużyteczny. Brak reakcji w razie wystąpienia awarii może mieć poważne skutki, powodując nie tylko przestoje linii produkcyjnych, ale i w skrajnych przypadkach nawet zagrożenia bezpieczeństwa. Najczęstszym powodem tego są problemy z komunikacją.
Jeżeli podejrzewamy, że właśnie to jest przyczyną, w pierwszej kolejności należy sprawdzić stan połączeń przewodowych – przede wszystkim pod kątem fizycznego uszkodzenia okablowania, problemów elektrycznych, luźnych złączy i/lub łączy bezprzewodowych, weryfikując jakość sygnału i stan urządzeń sieciowych pośredniczących w komunikacji.
Jeśli od strony sprzętowej nie stwierdzimy żadnych nieprawidłowości, problem może być związany z organizacją sieci. W celu jego rozpoznania trzeba skorzystać z programowych narzędzi diagnostycznych. Pozwalają one na wykrycie np. zduplikowanych adresów IP w ramach jednej podsieci i nieprawidłowego korzystania z tego samego portu TCP/IP przez wiele urządzeń.
Źródłem problemu może być też niepoprawna konfiguracja zapory (firewalla). Zdarza się tak, gdy przypadkiem, podczas aktualizacji systemu, jej pierwotne prawidłowe ustawienia zostają zmienione w taki sposób, że komunikacja z HMI będzie blokowana. Trzeba wówczas powrócić do wcześniejszej konfiguracji. Czasami problem z transmisją danych może rozwiązać zaktualizowanie oprogramowania HMI – albo po prostu jego reset.
Oprogramowanie. bezpieczeństwo
Jeżeli oprogramowanie HMI działa niestabilnie, zawiesza się albo wyświetlane są nieprawidłowe dane, może to wskazywać właśnie na konieczność jego aktualizacji. Oprócz jednak doraźnego rozwiązywania problemów w ten sposób, generalnie instalowanie najnowszych poprawek, które są zalecane przez producenta, powinno być przeprowadzane regularnie. Warto również korzystać z innych dostępnych kanałów wsparcia, zapewnianych przez producenta HMI w celu rozwiązywania bardziej złożonych problemów z oprogramowaniem. Czasami konieczna może być jego ponowna instalacja. Wcześniej powinno się też sprawdzić dostępną pamięć HMI i w razie potrzeby osunąć zbędne pliki zajmujące ten zasób.
Rutynowe aktualizacje, poza poprawą stabilności działania oprogramowania, gwarantują również usunięcie luk w zabezpieczeniach, które mogą wykorzystać cyberprzestępcy. By dodatkowo chronić się przed nieautoryzowaną ingerencją, dostęp do HMI należy zabezpieczyć hasłem znanym jedynie osobom upoważnionym.
Monika Jaworowska
