Sterowniki i kontrolery przemysłowe
Pierwszą analizę rozpoczynamy od przeglądu sterowników programowalnych (PLC) oraz kontrolerów automatyki (PAC). Urządzenia te odgrywają kluczową rolę w systemach sterowania przemysłowego, a ich popularność wynika z szeregu czynników, takich jak niezawodność, elastyczność aplikacyjna oraz nawyki użytkowników. Mimo wzrostu zainteresowania alternatywnymi technologiami, jak np. komputery przemysłowe, rozwój PLC wciąż dynamicznie postępuje, a producenci coraz częściej integrują swoje rozwiązania z technologiami cyfrowymi, odpowiadając na potrzeby Przemysłu 4.0.
Na polskim rynku funkcjonują liczne globalne marki, a ich dostawcy skutecznie obsługują różne gałęzie przemysłu: od produkcji i maszynowego, przez sektor budowlany, infrastrukturę, energetykę, aż po transport. Poniżej omawiamy szczegółowo te tematy.
Zastosowania sterowników i sytuacja na rynku
W Polsce, podobnie jak w innych krajach, PLC znajdują szerokie zastosowanie w automatyce i sterowaniu przemysłowym. Z ankiety przeprowadzonej wśród dostawców wynika, że najczęściej wykorzystuje się je w przemyśle maszynowym (OEM) – został on wskazany aż w 76% przypadków. W produkcji dyskretnej wykorzystanie PLC to 51%, zaś w przemyśle motoryzacyjnym 65%. Branża ta jest bardzo istotnym odbiorcą sterowników, szczególnie urządzeń o większej złożoności.
Łukasz Jaśkiewicz
Induprogress
Co zmieniło się w ostatnich latach w technologiach i funkcjonalności PLC? W jakim kierunku rozwijają się te urządzenia i jakie technologie przenikają z branży IT?
Postępująca automatyzacja procesów oraz duży stopień zaawansowania aplikacji sprawia, że producenci sterowników PLC wychodzą naprzeciw zapotrzebowaniu przemysłu. Nowe modele sterowników w porównaniu do serii poprzednich charakteryzują się większą wydajnością, elastycznością pod względem rozbudowy czy zwiększonymi możliwościami komunikacyjnymi.
Większa moc obliczeniowa pozwala na szybsze przetwarzanie danych, a to z kolei można wykorzystać do zwiększenia produktywności. Często jednak duża wydajność sterownika nie przyniesie oczekiwanego rezultatu, gdy urządzenie nie zapewnia jednocześnie szybkich protokołów komunikacyjnych. W związku z tym ważnym aspektem nowoczesnych systemów sterowania jest możliwość skorzystania z popularnych, przemysłowych protokołów sieciowych. Co więcej, kilka zabudowanych protokołów w jednym sterowniku daje swobodę łączenia go z urządzeniami różnych producentów automatyki przemysłowej. Gwarantuje to też pewną elastyczność w przypadku doboru urządzeń do komunikacji z PLC bądź gdy następuje konieczność podmiany takiego produktu na inny model.
Wymieniając trendy rozwoju funkcjonalności PLC, nie sposób nie wspomnieć o znaczeniu środowiska programistycznego. Producenci sterowników biorą pod uwagę fakt, że uniwersalne i przyjazne dla użytkownika oprogramowanie znacznie ułatwia pracę programiście. Do kluczowych kwestii należy zaliczyć możliwość wyboru języka programowania, łatwą konfigurację sterownika, komunikacji oraz modułów rozszerzeń, które z uwagi na popularność sterowników modułowych są powszechnie wykorzystywane.
Coraz częściej można dostrzec przenikanie rozwiązań przyjętych w branży IT do automatyki. Typowym przykładem takiego zastosowania jest chociażby interfejs OPC UA, który bazuje na standardowych protokołach IT. To z kolei sprzyja łatwej integracji z systemami informatycznymi. Z każdym rokiem należy się też spodziewać coraz większego wykorzystania technologii Internetu Rzeczy (IoT) w przemyśle.
PLC są powszechnie stosowane również w przemyśle spożywczym (63%) i chemicznym (52%), a także w energetyce (52%). W mniejszym stopniu PLC znajdują zastosowanie w branżach transportowej (w tym kolejowej) oraz w automatyce budynkowej, gdzie odpowiednio uzyskały 36% i 45% wskazań. Do tego dochodzą zastosowania w innych, pomniejszych dziedzinach – wskazało je około 15% respondentów.
Również sytuacja w branży przemysłowej, w każdym razie w obszarze powiązanym z technologiami sterowania i automatyzacji, jest pozytywna. W ostatnim badaniu aż 88% respondentów uznało koniunkturę na rynku sterowników programowalnych za dobrą, kilka dodatkowych osób za bardzo dobrą. To świetne wyniki, niewątpliwie jedne z najlepszych w historii analiz publikowanych w APA i IRA.
Spójrzmy jeszcze na liczby. Oceny wartości krajowego rynku PLC/PAC są wyższe niż w badaniu sprzed dwóch lat, ale jednocześnie podobne do tych z wcześniejszych badań. Średnia wyliczona dla kilkunastu odpowiedzi to 240 mln zł, zaś mediana – 250 mln zł. Tyle rocznie wynosi oszacowana średnia wartość omawianej branży w Polsce. Warto przy tym zauważyć, że zakres podawanych przez respondentów kwot obejmował przedział od 20 mln do ponad miliarda złotych rocznie, jednocześnie większość odpowiedzi (blisko 90%) zawierała się w zakresie od 100 do 400 mln zł.
Liderzy branży
Na polskim rynku PLC można wskazać szereg popularnych marek. Liderem branży jest tu niewątpliwie Siemens, który oferuje wiele rozwiązań do sterowania maszynami oraz automatyki przemysłowej. Drugie miejsce zajmuje Mitsubishi Electric, również dostawca szerokiego zakresu urządzeń do sterowania procesami przemysłowymi. Omron Electronics, Schneider Electric oraz Beckhoff Automation to kolejne firmy, które oferują wiele innowacyjnych rozwiązań do sterowania maszynami i kontroli procesów przemysłowych, cenionych przez polskich odbiorców.
Warto również zwrócić uwagę na markę Allen-Bradley, a więc koncern Rockwell Automation. Na liście znajdują się też marki takie jak: ABB, Bosch Rexroth, Eaton, Yaskawa, WAGO czy Fanuc. Podsumowując, w Polsce wskazać można wiele popularnych marek sterowników PLC, ale to Siemens jest niezmiennie najczęściej wybierany przez odbiorców i najbardziej rozpoznawalny na rynku. Liczba jego wskazań ponad dwukrotnie przekroczyła liczbę odpowiedzi dotyczących kolejnych firm na liście. Jednocześnie firma ta i hasło SIMATIC od wielu lat stanowią dla automatyków synonim słów "sterownik programowalny".
Zestawione powyżej firmy w większości mają przedstawicielstwa lokalne w kraju, współpracują też z podmiotami dystrybucyjnymi oraz przedsiębiorstwami integratorskimi. W tym przypadku często prowadzą one programy partnerskie. W większości oferują też sterowniki uniwersalne, choć występuje tu zróżnicowanie pod względem zastosowań branżowych – m.in. w przemyśle, kontroli procesów, aplikacjach maszynowych, automatyce budynkowej i infrastrukturalnej.
W grupie blisko kilkudziesięciu firm na naszym rynku znaleźć można wielu dystrybutorów. Podobnie jak najwięksi dostawcy automatyki, też oferują szeroki asortyment dodatkowych produktów – modułów wejść/wyjść, paneli operatorskich czy urządzeń z zakresu techniki napędowej. Tutaj również celem jest możliwość kompleksowego obsługiwania zamówień i oferowania podzespołów do systemów automatyzacji ciągów technologicznych oraz maszyn.
Jakie sterowniki trafiają do klientów?
Preferencje krajowych odbiorców PLC względem wykorzystywanych przez nich urządzeń są dosyć niezmienne. W szczególności dotyczy to wielkości PLC mierzonej liczbą punktów we/wy. Tutaj niezmiennie mikrosterowniki i sterowniki średniej wielkości cieszą się największą popularnością wśród odbiorców na polskim rynku automatyki. Są one wybierane ze względu na ich niezawodność, możliwości obliczeniowe, łatwość dobierania modułów dodatkowych, programowanie oraz markę producenta. Mikrosterowniki uzyskały najwyższe wskazania, osiągając poziom 74% w ankiecie wśród dostawców, podczas gdy nanosterowniki, czyli urządzenia do mniejszych układów sterowania, w tym półprofesjonalnych i hobbystycznych, osiągnęły poziom 58%.
Jeżeli chodzi o sterowniki duże, to kategoria z nimi związana uzyskała aż 50% wskazań. Urządzenia te są modułowe, zaś ich przeznaczeniem są największe instalacje, o rozbudowanej liczbie oraz typach we/wy (cyfrowe, analogowe, specjalizowane) i najwyższych wymogach w zakresie zapewniania niezawodności pracy. Tradycyjnie zapytaliśmy też o inne urządzenia, które mogą być wykorzystywane w aplikacjach sterowania. Takimi są m.in. przekaźniki programowalne, które uzyskały około 40% odpowiedzi, a także sterowniki oparte na technologiach PC, na które wskazało również 40% respondentów. Te ostatnie, które bazują na komputerach przemysłowych i oprogramowaniu czasu rzeczywistego, spopularyzowały się w zastosowaniach powiązanych ze sterowaniem, gdzie wymagane jest przetwarzanie dużych ilości danych czy też łatwe podłączanie do systemu różnorodnych urządzeń wykonawczych.
Biznes w branży
Zdaniem ankietowanych przez nas dostawców dostarczanie PLC cały czas stanowić może podstawowy element, filar działalności firmy. Odpowiedź "oczywiście, jak zawsze" wybrało 59% osób. Jest to dużo, ale jednocześnie mniej niż kilka lat temu, gdy rezultat dla tej kategorii wynosił średnio 70%. Można sądzić, że owa atrakcyjność omawianej grupy wyrobów i niezmienność ocen w czasie wynika m.in. z ich rozwoju technologicznego, wzrostu możliwości przetwarzania danych i komunikacji przy jednoczesnym zachowaniu cechy, za którą PLC są najbardziej cenione – niezawodności działania. Około 19% osób było zdania "zdecydowanie tak", zaś reszta (22%) stwierdziła, że rola sterowników maleje lub są one uzupełnieniem oferty. Kluczową domeną sterowników pozostają maszyny i aplikacje przemysłowe (55% odpowiedzi), zdaniem reszty badanych popyt pochodzi z innych obszarów.
Na biznes dystrybucyjny w zakresie sterowników składa się zarówno oferowanie PLC (w przypadku wersji modułowych mówimy tu przede wszystkim o jednostkach głównych), jak również modułów I/O, zasilaczy i dodatkowych komponentów oraz oprogramowania. Według wskazań respondentów na samych sterownikach zarabia się w około 58% przypadków. Jeżeli chodzi o komponenty, to było z nimi związane 56% odpowiedzi, trzecim z obszarów przychodów są usługi. Na zleceniach związanych z projektowaniem, wdrażaniem i serwisowaniem systemów sterowania zarabia się w 46% przypadków.
Warto dodać, że sektor dystrybucji PLC/PAC jest dosyć konkurencyjny. W bieżącym badaniu jako taki określiło go 42% ankietowanych, pozostałe osoby uznały konkurencję w niej panującą za standardową. Należy przy tym zaznaczyć, że jest to mniej niż w poprzednich latach, tj. w odniesieniu do analogicznych statystyk publikowanych w analizach dotyczących sterowników programowalnych.
