Środki ochrony indywidualnej
Jak wynika z powyższych przykładowych wytycznych BHP, aby zapewnić bezpieczne środowisko pracy, wymagane jest zastosowanie szeregu środków ochrony indywidualnej, sprzętu pomocniczego i ratunkowego. Obowiązkiem pracodawcy jest dostarczenie tego typu wyposażenia, przeszkolenie pracowników w zakresie jego użytkowania oraz nadzorowanie i egzekwowanie tego, czy personel z niego korzysta i czy go prawidłowo używa.
Środki ochrony indywidualnej to urządzenia i wyposażenie innego typu przeznaczone do noszenia albo trzymania przez pracownika w celu zabezpieczenia go przed jednym albo większą liczbą czynników zagrażających jego bezpieczeństwu i zdrowiu. Stanowią one pierwszą linią obrony personelu. Przykładowe środki ochrony osobistej chronią: kończyny dolne (ochraniacze kolan, obuwie ochronne), kończyny górne (rękawice, ochraniacze łokci), głowę (kaski), twarz (przyłbice, w tym specjalne osłony spawalnicze), oczy (okulary i gogle ochronne), słuch (nauszniki, wkładki przeciwhałasowe), układ oddechowy (maski), całe ciało (ochraniacze brzucha, barku, klatki piersiowej, kombinezony). Do tej kategorii zalicza się oprócz tego sprzęt zabezpieczający przed upadkiem z wysokości.
Ze względów higienicznych każdy pracownik powinien mieć do dyspozycji własny sprzęt ochrony osobistej. Ponadto jeżeli równocześnie musi używać kilku, należy je tak dobrać, aby możliwe było ich jednoczesne założenie bez pogorszenia ochrony i zwiększenia dyskomfortu.
Sprzęt ochrony indywidualnej spełni swoje zadanie pod warunkiem, że zostanie właściwie dobrany pod kątem potrzeb indywidualnych użytkownika (m.in. rozmiar, wada wzroku, kształt twarzy, zarost, wrażliwość na dyskomfort) i zakresu ochrony.
Jak dobrać środki ochrony osobistej?
Środki ochrony indywidualnej powinno się dobierać tak, aby były odpowiednie do istniejących na stanowisku pracy zagrożeń oraz poziomu ryzyka, czyli prawdopodobieństwa wystąpienia danego szkodliwego czynnika. Aby je ocenić, należy zebrać informacje o: zagrożeniach oraz ich źródłach, lokalizacji stanowiska i realizowanych na nim zadaniach, w tym czasie i sposobie wykonywanych czynności i wykorzystywanych w tym celu materiałów i środków pracy, wypadkach i zdarzeniach potencjalnie wypadkowych oraz przepisach mających w danym przypadku zastosowanie.
Rozpoznawanie zagrożeń i dobór środków ochrony indywidualnej ułatwiają listy kontrolne. Są to zestawienia czynników szkodliwych i niebezpiecznych wraz z charakterystyką spowodowanych nimi zagrożeń i zalecanych środków ochrony osobistej. Można je znaleźć na stronie internetowej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy. Dalej przedstawiamy przykładową listę kontrolą dla branży przetwórstwa mięsnego.
W zakładach tego typu pracownicy są głównie narażeni na czynniki mechaniczne. Stwarzają one zagrożenie urazami spowodowanymi przez ruchome części takich maszyn jak m.in. piły masarskie, rozdrabniarki mięsa, mieszarki do farszu oraz ostre narzędzia ręczne używane podczas prac rozbiorowych oraz wykrawania mięsa. Środki ochrony osobistej, które przed tym zabezpieczają, to odzież przystosowana do użytku przy zagrożeniu pochwycenia i wplątania się w ruchome części i fartuchy oraz rękawice odporne na przecięcie nożem ręcznym. Do tej kategorii zaliczane jest również zagrożenie uderzeniem przez spadające przedmioty na przykład w chłodni albo magazynie, przed którym zabezpieczają hełmy oraz obuwie chroniące palce. Pracownicy mogą ponadto ucierpieć na skutek upadku, potknięcia, poślizgnięcia na podłodze stanowiska pracy, przejść, dojść albo dróg komunikacyjnych. Chroni przed tym specjalne obuwie z podeszwami zapobiegającymi poślizgowi na gładkich i zatłuszczonych powierzchniach. W tej branży personel jest też narażony na czynniki termiczne. Pracownicy mogą na przykład ulec poparzeniu przez gorący tłuszcz, wodę i pary, gorące powierzchnie i przedmioty, jak i doznać urazu w wyniku kontaktu z zimnymi powierzchniami i materiałami. Muszą się również liczyć z tym, że będą musieli przebywać w niskich temperaturach w chłodniach, pomieszczeniach rozbioru i wykrawania mięsa, peklowania czy dużej wilgotności w pomieszczeniach produkcji wędlin. Przed czynnikami termicznymi pracowników chronią: specjalna odzież, rękawice i obuwie. W pracy z mięsem pracownicy są też narażeni na czynniki biologiczne, ponieważ mają kontakt z drobnoustrojami. Aby się przed tym zabezpieczyć, powinni nosić gogle chroniące przed kroplami cieczy, rękawice chroniące przed mikroorganizmami oraz półmaski oczyszczające (filtrujące lub pochłaniające). Typowymi zagrożeniami dla zakładów przetwórstwa mięsnego są poza tym: hałas maszyn, od którego izolują ochronniki słuchu oraz porażenie prądem elektrycznym podczas uboju zwierząt rzeźnych, przed którym zabezpieczają buty elektroizolacyjne lub prądoprzewodzące i rękawice elektroizolacyjne.
Przykłady środków ochrony osobistej
Półmaska jednorazowa FilterSpec Pro z zaworkiem i gogle panoramiczne z jednoczęściową soczewką. Ochrona dróg oddechowych przed pyłami, aerozolami cząstek stałych i aerozolami ciekłymi (12 × NDS). Skuteczność filtracji > 94%. Zawór wydechowy bez lateksu. Klasa optyczna 1. Powłoka przeciw zaparowaniu Anti- Mist i zarysowaniu Anti- Scratch. Regulowane, podwójne, elastyczne zapięcie. Możliwość użytkowania z okularami korekcyjnymi. www.glovex.com.pl 
Wykonane z pianki dopasowującej się po wciśnięciu. Kształt wkładki – stożek, materiał przewodu – polichlorek winylu, materiał wkładki – polimer elastomerowy. Jednoliczbowy współczynnik tłumienia (SNR) 35 dB (przy wkładaniu wkładki dwoma rękami) i 30 dB (przy wkładaniu wkładki jedną ręką). www.3mpolska.pl 
Materiał: ABS. Odporny na odpryski ciekłego metalu. Czujnik UV, skrócony daszek, wentylacja, potnik. Wpust – 30 mm. Więźba – 4-punktowa, tekstylna. Regulacja obwodu – pasek przesuwny. Ciężar – 30 g. Zakres temperatury: od –30 do +50°C. Spełnia normę EN 397 – Przemysłowe hełmy ochronne. www.icd.pl 
Kategoria ochrony: III, duże ryzyko. Spełnia normy: EN 13034, EN 13982-1, EN 1149-5. Typ odzieży chemoochronnej: 5, 6. Czynniki ryzyka: chemia-ochlapanie, chemia-pyły, elektrostatyka. Wykonanie: antystatyczny, niepylący. Gramatura: 60 g/m². Materiał – włóknina wielowarstwowa SMMS. www.icd.pl |
Osłony
Do sprzętu pomocniczego można zaliczyć rozwiązania chroniące pracowników przed czynnikami mechanicznymi. Źródłem takich są obsługiwane przez nich maszyny. Kwestia minimalizowania stwarzanego przez nie zagrożenia mechanicznego została uregulowana w dyrektywie maszynowej. W dokumencie tym wśród czynników mechanicznych stwarzających ryzyko dla personelu m.in. wymienia się utratę stateczności przez maszynę, co jeśli konstrukcja i sposób jej instalacji temu nie zapobiegają zapewnić powinny wbudowane elementy mocujące. Przed zagrożeniem stwarzanym przez jej ruchome części z kolei chronią osłony.
Dla tych elementów w dyrektywie maszynowej przedstawiono ogólne i szczegółowe wymagania. Zgodnie z pierwszymi osłony muszą mieć solidną konstrukcję i być pewnie przymocowane. Same nie mogą stwarzać dodatkowego zagrożenia, a ich ominięcie albo wyłączenie z działania nie może być łatwe. Osłony powinno się umieszczać w odpowiedniej odległości od strefy niebezpiecznej. Ważne, żeby powodowały jedynie minimalne utrudnienia w obserwacji procesu produkcyjnego i pozwalały na wykonanie koniecznych prac w zakresie mocowania i wymiany narzędzi oraz konserwacji. Dobrze też, jeżeli osłony chronią przed wyrzucaniem lub spadaniem materiałów lub przedmiotów oraz przed emisjami z maszyny.
Wymogi szczegółowe dotyczą osłon stałych i ruchomych osłon blokujących. W przypadku tych pierwszych kluczowe jest, by były mocowane w taki sposób, by ich otwarcie lub demontaż były możliwe tylko przy użyciu narzędzi. Jeśli natomiast chodzi o ruchome osłony blokujące najlepiej jeśli po otwarciu pozostaną przymocowane do maszyny, zaś ich zdjęcie powinno być możliwe tylko w wyniku zamierzonego działania. Kluczowe jest także by osłony były sprzężone z urządzeniem blokującym, które zapobiega uruchomieniu niebezpiecznych funkcji maszyny do ich zamknięcia i zatrzymuje ją, ilekroć nadal nie są one zamknięte. Na wypadek gdyby operator znalazł się w strefie niebezpiecznej, nim ustanie ryzyko związane z niebezpiecznymi funkcjami maszyny jego uzupełnieniem powinien być mechanizm ryglujący. Ponadto ruchome osłony blokujące muszą być projektowane tak, by brak lub uszkodzenie ich części uniemożliwiały rozruch albo zatrzymywały maszynę.
