Bezpieczeństwo maszyn A.D. 2010 - Nowa dyrektywa maszynowa i zmiany w obowiązujących normach

NOWA DYREKTYWA W SKRÓCIE

Przepisy nowej dyrektywy maszynowej, czyli 2006/42/WE, obowiązują od 29 grudnia zeszłego roku i są istotne dla producentów, użytkowników maszyn, a także dostawców automatyki. Tego samego dnia weszło w życie Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 października 2008 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn, które ową dyrektywę wprowadza. Nie przewidziano tutaj żadnego okresu przejściowego, co oznacza, że z dnia na dzień zastąpiły one przepisy wcześniej obowiązującej dyrektywy maszynowej, tj. 98/37/WE.

Dobre źródła informacji

Informacje podane w artykule to jedynie część obszernej tematyki dotyczącej przepisów związanych z maszynami i służyć mogą jako wskazówki w dalszych poszukiwaniach. Informacje o nowej dyrektywie maszynowej znaleźć można na stronie Komisji Europejskiej. Znajduje się tam także przewodnik do omawianej dyrektywy.

Polska strona Ministerstwa Gospodarki poświęcona dyrektywie i przepisom z nią związanym to www.mg.gov.pl. Polecamy również odwiedzenie serwisu Urzędu Dozoru Technicznego, gdzie opublikowane zostało tłumaczenie dokumentu Frequently Asked Questions dotyczącego przejścia z poprzednich przepisów na te wprowadzające nową dyrektywę maszynową, obowiązywania deklaracji zgodności i świadectw badania typu (www.udt.gov.pl).

Dużo istotnych informacji znaleźć można również w opolskiej firmie Luc - CE Consulting (www.luc.pl), w Centrum Kompetencji Forum (www.centrumkompetencji.pl ) i w innych firmach oraz organizacjach konsultingowych. W zakresie pozyskania informacji dotyczących norm bezpieczeństwa obowiązujących producentów maszyn polecamy przede wszystkim bezpośredni kontakt z dostawcami komponentów bezpieczeństwa – np. firmami Pilz Polska, Sick, Schmersal-Polska, Siemens czy .steute. W szczególności polecamy trzy pozycje publikowane przez te firmy:

obszerny, 140-stronicowy poradnik dotyczący PN-EN ISO 13849-1, którą publikuje firma Schmersal (www.schmersal.com),
prawie 200-stronicowe kompendium wiedzy o przepisach firmy Pilz – dokument o nazwie „The new safety compendium” obejrzeć można na stronie www.pilz.com (wymaga uprzedniej darmowej rejestracji)
120-stronicowy przewodnik w języku polskim „Bezpieczna maszyna w sześciu krokach” udostępniony przez firmę Sick na stronie www. sick.pl (wymaga uprzedniej darmowej rejestracji)

O tematyce bezpieczeństwa maszyn pisaliśmy również w APA w formie raportów rynkowych (publikacje w numerach 7/2009 oraz 11/2006).

W porównaniu z tą ostatnią, która dotyczyła maszyn, wyposażenia wymiennego i elementów bezpieczeństwa, nowa dyrektywa rozszerza zakres obowiązywania przepisów na kilka dodatkowych grup urządzeń. Są nimi m.in. dźwigi budowlane, które do niedawna objęte były dyrektywą dźwigową, oraz ręczne maszyny montażowe (np. pistolety do wstrzeliwania kołków). Dyrektywa podaje też definicje wyrobów takich jak osprzęt do podnoszenia, liny i pasy, łańcuchy oraz odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu.

Jednocześnie nowe przepisy nakładają więcej wymagań niż te poprzednio obowiązujące na tzw. maszyny nieukończone. Te ostatnie to produkty, które sprzedawać można bez deklaracji zgodności, a jedynie z tzw. deklaracją włączenia. W praktyce przenosi ona na odbiorcę część obowiązków związanych z dopuszczeniem maszyn do pracy, w tym z zapewnieniem ich bezpieczeństwa. W takim przypadku odbiorca musi wystawić deklarację zgodności, gdyż bezpieczeństwo musi być zapewnione dla każdej maszyny.

Opis wymagań technicznych dotyczących omawianych urządzeń jest podobnie zorganizowany jak w poprzedniej dyrektywie, przy czym dużo uwagi poświęcono zapewnianiu bezpieczeństwa maszyn poprzez minimalizowanie występującego ryzyka. W nowych przepisach na nowo zdefiniowano też pojęcie różnych maszyn i precyzyjniej określono te, których dyrektywa nie obowiązuje. W zakresie tych ostatnich wymienić należy w szczególności elementy bezpieczeństwa przeznaczone do użytku jako części zamienne identycznych elementów i dostarczane przez producenta oryginalnej maszyny, a także maszyny zbudowane i przeznaczone do celów badawczych w laboratoriach oraz aparaturę niskiego napięcia objętą dyrektywą LVD (2006/95/WE).

Dariusz Kowalski

Pilz Polska

O nowej dyrektywie maszynowej i praktycznych skutkach jej wdrożenia można dyskutować bardzo długo. O ile producenci maszyn z założenia powinni byli śledzić obowiązujące zmiany i przystosować się zawczasu do ich wdrożenia, o tyle użytkownicy maszyn i ich końcowi odbiorcy mogą mieć szereg wątpliwości. Ponieważ świadczymy usługi z zakresu dostosowania maszyn do obowiązującego stanu prawnego, na bazie naszych najnowszych doświadczeń chciałbym zwrócić szczególną uwagę na praktyczne konsekwencje zakupu maszyn tylko z tzw. deklaracją włączenia.

Dwóch naszych klientów zakupiło takie maszyny, będąc pewnymi, że spełniają one wszystkie wymagania prawne. Obaj dostali od producentów całkiem pokaźny zestaw różnych deklaracji z wypisanymi na nich normami, które spełniały poszczególne maszyny. Tymczasem w obu przypadkach okazało się, że finalna odpowiedzialność za certyfikację znakiem CE całej, zmontowanej linii spadła na klienta końcowego. W obu przypadkach też konieczne okazało się przeprojektowanie i dość znaczne przebudowanie układów bezpieczeństwa, żeby cała linia, a nie tylko poszczególne maszyny nieukończone spełniały wszystkie wymagania norm zharmonizowanych z nową dyrektywą maszynową.

Dla naszych klientów oznaczało to dodatkowe koszty, a także czas, który musieli poświęcić na doprowadzenie maszyn do stanu zgodności z przepisami. Warto więc o tym pamiętać, warto też uważnie czytać dokumenty dostarczane przez producentów maszyn. Warto też czasami zapytać firmy takie jak Pilz, które specjalizują się w usługach z zakresu oceny zgodności. Nawet jeśli trzeba ponieść jakieś koszty z tym związane, lepiej ponieść je zanim dojdzie do wypadku i dopiero wówczas okaże się, że deklaracja włączenia dla maszyny nieukończonej, to jednak nie to samo, co deklaracja zgodności dla całej linii.

W stosunku do wcześniejszych przepisów nowa dyrektywa rozszerza też listę urządzeń, dla których konieczne będzie sporządzanie świadectwa badania typu przez jednostkę notyfikowaną. Należą do nich m.in. obrabiarki do drewna i przenośne maszyny montażowe. Rozszerzenie obowiązywania przepisów dotyczy również produktów bezpieczeństwa, w szczególności urządzeń logicznych (moduły oraz przekaźniki i sterowniki bezpieczeństwa). Dodatkową istotną zmianą dla dostawców urządzeń objętych dyrektywą maszynową, w tym komponentów bezpieczeństwa, jest wprowadzenie wymogu rozszerzenia informacji umieszczanych na oferowanych przez nich podzespołach (pełna nazwa i adres producenta, oznaczenie typu, opis przeznaczenia urządzenia i roku produkcji). Jednocześnie obecnie deklaracja zgodności musi być wydrukowana i dołączona do urządzenia. Zmianie uległy również wymagania dotyczące zawartości instrukcji (opisano je m.in. w raporcie rynkowym w APA 7/2009).