Część 2. Wyposażenie stanowisk pracy

Wychodząc naprzeciw potrzebom projektantów stanowisk pracy w przemyśle, którzy powinni się stosować do powyższych zasad ergonomii, dostawcy ich wyposażenia poszerzają swój asortyment o odpowiednie do tego celu rozwiązania. Przykładem są zestawy pasujących do siebie komponentów, w różnych wersjach, z których można skompletować elementy wyposażenia, takie jak stoły robocze czy regały.

Korzyści z modułowości

Modułowość ma liczne zalety. Przede wszystkim zapewnia dowolność w łączeniu różnych części. To z kolei pozwala dostosować się do specyficznych wymagań procesu produkcyjnego, który będzie na stanowisku realizowany, jak i nietypowych potrzeb pracowników, a przy tym równocześnie zapewnić zgodność z ogólnymi zasadami bezpiecznej oraz komfortowej pracy, lepiej niż w przypadku skorzystania ze zestandaryzowanych kompletów wyposażenia.

Oprócz tego w przyszłości łatwiej będzie takie stanowisko przeorganizować lub rozbudować stosownie do bieżących potrzeb. Elastyczność pod tym względem jest ważna, jeżeli planujemy rozwój przedsiębiorstwa, przykładowo poszerzenie asortymentu czy zwiększenie wolumenu produkcji. Dlatego, wybierając dostawcę wyposażenia, warto sprawdzić, jak szeroka i różnorodna jest jego oferta w zakresie zestawów modułowych. W ofercie producentów komponentów systemów modułowych można znaleźć m.in. profile metalowe do budowy stołów roboczych.

Modułowe stoły robocze i regulacja ich wysokości

Dostępne są moduły konstrukcyjne, które umożliwiają zbudowanie stanowiska o szkielecie pudełkowym albo standardowym (biurkowym). Te drugie wyróżnia większa ilość wolnego miejsca na nogi, co jest ważne, jeżeli przewidywana jest praca siedząca, podczas której będzie wsuwane i wysuwane krzesło. Standardem są nóżki poziomujące, które umożliwiają skompensowanie nierówności podłoża. Profile są dostępne w wersji zabezpieczonej gumową osłoną, która zabezpiecza przedmioty wrażliwe na uderzenie przed kontaktem z twardymi krawędziami.

Ważną cechą stołów roboczych jest możliwość regulacji ich wysokości. Realizuje się ją na różne sposoby. Przykład to mechanizm łańcuchowy z przekładnią podnoszący blat, którego wysokość ustawia się, używając korby. W takich meblach często osłona mechanizmu podnoszącego, po podniesieniu blatu, wykorzystana może być jako półka.

Ochrona przed kolizjami i zakleszczeniem

Wyposaża się je poza tym w siłowniki umożliwiające płynną regulację wysokości. Oprócz tego czasem dostępne są przyciski, w pamięci których zapisać można ustawienia dla wybranych wysokości, pozwalające na szybką reorganizację stanowiska dzięki łatwemu przełączaniu pomiędzy różnymi konfiguracjami przez przemieszczanie poszczególnych modułów stanowiska w górę i w dół.

Aby zapobiec kolizjom elementów ruchomych, wyposaża się je w czujniki nacisku – w razie kontaktu z przeszkodą cofają one dany moduł i go zatrzymują. Stanowiska tego typu wyposaża się także w zabezpieczenia, po aktywowaniu których elementy pozostają zablokowane, co zapobiega ich nieoczekiwanemu przesuwowi. Poza tym w normalnym trybie pracy stosowane są też środki ochronne zabezpieczające użytkowników przed uszkodzeniem ciała przez elementy ruchome. Przykładem jest ochrona przed zakleszczeniem. Na stanowiskach, które w nią wyposażono, po wciśnięciu przycisku, który uruchamia podnoszenie albo opuszczanie modułu, przemieszcza się on, aż osiągnie ustaloną odległość od położenia docelowego. Wtedy się automatycznie zatrzymuje. Dopiero po ponownym wciśnięciu przycisku mechanizm znowu się uruchamia, wówczas jednak moduł przesuwa się ze zmniejszoną prędkością, aż osiągnie położenie krańcowe.

Akcesoria modułowe

stołu roboczego jest nieregulowana, warto uzupełnić stanowisko o podest dla niższych pracowników albo platformę, na której będzie można ustawiać stół z myślą o osobach wysokich. Dostępne są oprócz tego akcesoria modułowe, jak blaty, podnóżki oraz dostawki, kompatybilne z modułowym szkieletem. Dodatkowe elementy są dostępne w różnych wersjach. Przykładowo blaty są przystosowane do różnych obciążeń, zaś te wzmocnione może charakteryzować: podwyższona odporność na ścieranie, uderzenia, zarysowania, środki chemiczne (rozpuszczalniki, kwasy, oleje) czy krótkotrwały kontakt z obiektami o podwyższonej temperaturze.

Funkcję podnóżka może z kolei spełniać profil w osłonie gumowej zamontowany jako rozpórka. Poza tym dostępne są podnóżki lite, w postaci deski o regulowanym nachyleniu. Oferowane są one w wersjach do montażu na ramie na stanowiskach o szkielecie pudełkowym albo standardowym (biurkowym), z przednią krawędzią zabezpieczoną metalową nakładką chroniącą je przed przedwczesnym zużyciem.

Dostawki również budowane są z profili metalowych. Na tego rodzaju nadbudówkach można mocować narzędzia, oświetlenie czy półki materiałowe.

Półki, szafki, szuflady

Półki materiałowe, zapewniające ergonomiczny dostęp do przedmiotów (podzespołów, narzędzi), mogą być mocowane na różnych wysokościach, w różnych odstępach, z różnych nachyleniem. Są również dostępne w wersjach wzmocnionych, na przykład w wykonaniu z aluminium, które można obciążyć cięższym ładunkiem oraz z dodatkowymi elementami pomocniczymi do dokowania, które ułatwiają załadunek i wyjmowanie materiałów. Dostępne są również półki narzędziowe i uchwyty na narzędzia z zasobnikami kubełkowymi, o nachyleniu ułatwiającym wkładanie i wyjmowanie narzędzi lub otwarte, w których nie zbiera się brud i w których można przechowywać narzędzia dłuższe, cięższe, o nietypowym kształcie. Tego typu akcesoria sprzyjają utrzymaniu porządku na stanowisku, co z kolei przekłada się na oszczędność czasu, który nie jest marnowany na szukanie narzędzi mających ustalone miejsce odkładania po użytkowaniu.

Dodatkowe wyposażenie to poza tym szafki, w tym szafki podblatowe oraz szuflady, z cichym domykiem, automatycznym zamknięciem i możliwością zablokowania wszystkich jednocześnie oraz szuflady podblatowe na klawiatury. Oprócz tego stanowisko można uzupełnić o: uchwyty na kubki, butelki czy ściereczki.

Przechowywanie w pojemnikach, podnośniki, akcesoria

Ważnym komponentem stanowisk roboczych są pojemniki wykorzystywane do przechowywania zwykle małych części, takich jak nakrętki czy śruby. Dzięki nim można je zbiorczo umieścić w zasięgu ręki pracownika. Są to zwykle kompaktowe, wytrzymałe pojemniki, które można układać w stosy w celu zmniejszenia miejsca zajętego przez nie na blacie stołu roboczego.

Ich uzupełnienie stanowią zsypy, które są domontowywane do pojemnika. Ułatwiają one jego zbiorcze napełnianie. Pojemniki wyposaża się oprócz tego w zasuwane osłony chroniące części, które są w nich przechowywane na stanowisku, i zapobiegające ich rozsypywaniu się podczas przenoszenia między stanowiskami. Pojemniki montuje się na profilach szkieletu stanowiska albo w specjalnych uchwytach.

Są zwykle dostępne w kilku standardowych rozmiarach oraz w wykonaniach z różnych materiałów na przykład ze zsypem z aluminium, a uchwytem i końcówkami do napełniania wykonanymi z tworzywa sztucznego i stalową podstawą.

W przypadku, gdy przedmioty poddawane obróbce albo materiały dużo ważą, warto rozważyć uzupełnienie stanowiska o podnośnik, który odciąży pracownika w zakresie podnoszenia, a potem odkładania ciężarów. Takie urządzenie znacznie też przyspiesza te zadania.

Kolejne przydatne elementy to podłokietniki, zwykle mocowane zaciskowo do stołu. Chronią one nadgarstki i odciążają ramiona pracownika oraz ułatwiają wykonywanie precyzyjnych ruchów w czasie zadań montażowych. Do akcesoriów zalicza się także listwy zasilające, elektryczne oraz do podłączenia narzędzi pneumatycznych zasilanych sprężonym powietrzem i maty podłogowe.

Maty, tablice informacyjne

Pierwsze z tytułowych komponentów to specjalne podkładki zmniejszające nacisk wywierany przez twarde podłoże na stopy. Wykonuje się je z tworzyw sztucznych, przykładowo umieszczając spienioną gumę pomiędzy wierzchnią warstwą polipropylenu a dolną warstwą z gumy nitrylowej. Inne zestawienia to na przykład: poliamid + spieniona guma + guma nitrylowa i mieszanka gum NBR/SBR z nitrylem (wierzch) + pianka EPDM (spód).

Maty zmęczeniowe wykonuje się także jako jednowarstwowe, przykładowo z pianki PCV. Podkładki tego typu są przeważnie pokryte wypukłym wzorem, który stymuluje krążenie krwi podczas chodzenia. Mogą też mieć otwory drenujące, w których gromadzą się luźne zanieczyszczenia. Oczka ułatwiają poza tym odprowadzanie rozlanych cieczy pod matę. Wybierając matę, trzeba zwrócić uwagę na kilka cech – inaczej zamiast poprawić komfort stanowiska, można zagrozić bezpieczeństwu jego obsługi (patrz: ramka).

Na stanowiskach potrzebne są również tabliczki informacyjne, na przykład z instrukcjami montażowymi czy w zakresie bezpieczeństwa pracy. Są one mocowane do blatów albo do profili, poziomo lub pionowo.

Jak wybrać matę? Wybierając matę, powinno się zwrócić uwagę na kilka cech – w przeciwnym razie zamiast poprawić komfort stanowiska, można zagrozić bezpieczeństwu pracowników. Takimi są właściwości antypoślizgowe. Warto tu wspomnieć o istotnym problemie użytkowym związanym z tą konieczną cechą mat. Chodzi o to, że gdy ich przyczepność sprawia, że but się blokuje, stopa wewnątrz przesuwa się mimo to. Tarcie temu towarzyszące nagrzewa stopę od spodu, co, jeżeli się często powtarza, jest niekomfortowe, a nawet bolesne. Żeby tego uniknąć, wkładkę antypoślizgową powinno się umieścić również w bucie. Ponadto maty antyzmęczeniowe muszą mieć nachylone (fazowane) krawędzie, dzięki czemu nikt się o nie nie zaczepi. Problemem nie będzie również przemieszczanie po nich elementów wyposażenia stanowiska na kółkach. Ważne cechy to też miękkość i grubość. Nie zawsze jednak im są większe, tym lepiej, ponieważ chodząc po zbyt grubej i/lub za miękkiej macie, pracownik może się czuć niepewnie.

Krzesła i oświetlenie stanowisk pracy

Przykładowe opcje, obecnie standardowo dostępne w krzesłach zaprojektowanych z uwzględnieniem zasad ergonomii, to z kolei: zmiana wysokości siedziska, kąta nachylenia oparcia w stosunku do siedziska, czemu może towarzyszyć jednoczesna zmiana kąta ustawienia siedziska oraz dopasowanie optymalnej siły nacisku oparcia i dynamiki fotela do wagi użytkownika, regulacja wysokości oparcia, głębokości siedziska i kąta jego nachylenia.

Warto również zwrócić uwagę, czy istnieje możliwość zmiany ustawienia podłokietników oraz regulacji stopnia odchylenia zagłówka. Inne istotne cechy dobrze dobranego krzesła roboczego to m.in.: oparcie ukształtowane w taki sposób, aby zapewnić pewne podparcie dolnej części pleców, przednia krawędź siedziska zakrzywiona w dół, nieśliskie obicie i stabilna podstawa. Wstawanie i obracanie się ułatwi krzesło obrotowe.

W zakresie oświetlenia stanowisk pracy z kolei przykładowe opcje to: zmiana wysokości lampy, kąta padania światła, jego natężenia, koloru, przydatna w razie pracy z substancjami wrażliwymi na promieniowanie o określonej długości fali, oraz możliwość rozbudowy o kolejne moduły oświetleniowe. Dostępne są także źródła światła w oprawach nietłukących się, konieczne m.in. w maszynach, ze względu na możliwość ich zablokowania drobinami szkła lub zanieczyszczenia nimi produktu (na przykład w produkcji spożywczej, farmaceutycznej) i na stanowiskach roboczych ze względu na bezpieczeństwo pracowników. Dostawcy oferują też różne opcje montażu, na wieszakach i profilach rozpórkowych i formy wykonania (listwy oświetleniowe, kolumny świetlne).