Rozmowa z Jackiem Łukaszewskim, prezesem zarządu Schneider Electric Buildings Polska

Drugą z wypowiadających się osób jest Andrzej Kozyra z firmy Alpine Bau - kierownik robót teletechnicznych i BMS prowadzonych na stadionie. Przedstawia on szczegółowe informacje techniczne dotyczące instalacji niskonapięciowych wykonanych na obiekcie, w tym systemu automatyki budynkowej oraz szkieletowej sieci teletransmisyjnej. Tę część rozmowy opublikujemy w jednym z kolejnych numerów magazynu - w momencie publikacji pierwszej części wywiadu nie było to możliwe ze względu na brak autoryzacji wypowiedzi przez firmę Alpine Bau.

• Stadion Narodowy w Warszawie to obiekt niepodobny do typowych stadionów budowanych w Polsce i innych krajach. Wykorzystano w nim rozbudowane systemy automatyki i wiele złożonych instalacji elektrycznych, pod względem których jest on jednym z największych tego typu obiektów w Europie. W zakresie systemów automatyki budynkowej i kontroli dostępu bazuje się tutaj na produktach i rozwiązaniach Schneider Electric. Zanim omówimy szczegóły tej inwestycji, porozmawiajmy o działalności firmy na rynku automatyki budynkowej oraz o rozwiązaniach zwiększających efektywność energetyczną budynków. Schneider Electric, chociaż jest obecnie jednym z głównych dostawców w branży automatyki budynkowej, jeszcze dziesięć lat temu działał na tym rynku w zdecydowanie mniejszym zakresie. Jaka była ewolucja firmy?

Rzeczywiście dekadę temu byliśmy nieco inną firmą i przez ten czas silnie rozbudowaliśmy ofertę automatyki budynkowej - na tyle znacząco, że zostaliśmy dostawcą tego typu systemów w większości polskich stadionów budowanych na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej Euro 2012. Schneider Electric to globalna firma specjalizująca się w zarządzaniu energią, działająca w ponad 100 krajach. Oferujemy zintegrowane rozwiązania w wielu segmentach rynku.

Zajmujemy wiodącą pozycję m.in. w energetyce i rozwiązaniach dla infrastruktury, sterowaniu procesami przemysłowymi, centrach obliczeniowych i sieciach. Automatyka budynków, systemy BMS (Buildings Management Systems) oraz systemy bezpieczeństwa budynków są stosunkowo nowym obszarem działalności Schneider Electric. W 2003 roku przejęta została skandynawska firma TAC, która specjalizowała się w automatyce budynkowej i obecna była w Polsce od początków lat 90. zeszłego wieku.

Rok później Schneider Electric przejął Andover Controls, a w 2005 i 2006 roku, etapami, Invensys Building Systems, która w Polsce działała pod marką Satchwell. Oprócz tych trzech firm działających na rynku produktów i usług automatyki budynkowej, do naszego portfolio w 2007 roku doszła jeszcze firma Pelco - światowy lider w zakresie monitoringu wizyjnego. Obecnie pion budynków, czyli Schneider Electric Buildings Business, jest jednym z pięciu głównych obszarów działalności firmy.

Odpowiadamy za systemy sterowania i automatyki w budynkach, rozwiązania bezpieczeństwa oraz reprezentujemy całą firmę Schneider Electric na rynku budownictwa. To ostatnie oznacza, iż jesteśmy w stanie zaoferować kompleksowe rozwiązania dla budynków nie tylko w zakresie automatyki i bezpieczeństwa, ale również dystrybucji energii elektrycznej, osprzętu, sterowania oświetleniem i wielu innych systemów i produktów będących w ofercie Schneider Electric.

• Czy posiadanie kompleksowej oferty było konieczne, aby zaoferować klientom rozwiązania zwiększające efektywność energetyczną budynków?

Zdecydowanie tak. Efektywność energetyczna, w tym dotycząca budynków, to bardzo istotny element naszej strategii rozwojowej. Aby móc zmniejszać zużycie energii, konieczne jest jednak holistyczne podejście do tego zagadnienia. Przy tradycyjny sposobie projektowania i realizacji budynków występują bardzo silnie podziały branżowe. Przykładowo branża instalacji elektrycznych odpowiada za systemy dystrybucji energii i oświetlenie.

Branża instalacji mechanicznych i sanitarnych zwykle odpowiada za ogrzewanie, klimatyzację i automatykę. Systemy monitoringu technicznego oraz systemy bezpieczeństwa najczęściej są w branży tzw. instalacji niskoprądowych. Jeżeli już dostarczane przez poszczególne branże rozwiązania są integrowane, to zazwyczaj odbywa się to na poziomie komputerowego systemu nadzoru, który pozwala na spójne nadzorowanie pracy instalacji technicznych w budynku.

Bardzo często jednak integracja taka nie ma miejsca, a zespół obsługi technicznej budynku musi korzystać z kilku-, czasami nawet kilkunastu różnych narzędzi do zarządzania pracą systemów i ich utrzymania. Gdy chcemy zoptymalizować budynek funkcjonalnie, np. pod względem zużycia energii, sytuacja taka jak powyższa jest bardzo kłopotliwa. Każdy z projektantów branżowych i wykonawców projektuje i tworzy instalacje według swoich standardów i jeżeli je optymalizuje, to tylko w ramach włas nego zakresu prac.

Najczęściej nikt z nich nie zajmuje się całością zużycia energii, gdyż nikt za nią nie odpowiada. Uważam, iż bardzo szybko rośnie jednak świadomość samych inwestorów - firmy chcą oszczędzać energię, gdyż jest to opłacalne oraz uzasadnione ekologicznie. Schneider Electric poprzez swój bardzo szeroki zakres usług, rozwiązań i produktów jest w stanie zaoferować kompleksową optymalizację zużycia energii przekrojowo dla wszystkich instalacji i branż w budynku.

• Co składa się na rozwiązania zwiększające efektywność energetyczną?

Wyróżniłbym tutaj kilka elementów. Podstawowym jest odpowiednie opomiarowanie - aby móc odpowiednio zarządzać budynkiem, musimy najpierw wiedzieć, co się w nim dzieje. Wykonanie tego typu systemów jest najtańsze na etapie budowy obiektu, przez co najlepiej jest uwzględnić je już w projekcie budynku. Drugim elementem jest wyposażenie obiektu w instalacje, które są energooszczędne lub pozwalają kontrolować zużycie energii.

Mogą to być przykładowo układy płynnej regulacji prędkości obrotowej silników stosowanych w urządzeniach HVAC. Trzecim elementem jest zapewnienie integracji wykorzystywanych w budynku systemów. Pozwala to używać pewne ich elementy - np. pomiarowe - przez różne systemy znajdujące się w obiekcie oraz optymalizować ich pracę. Wymienione przeze mnie elementy wyposażenia zapewniają jedynie możliwość oszczędzania energii. Wymierne oszczędności uzyska się, dopiero odpowiednio nadzorując i eksploatując budynek tak, aby w pełni wykorzystywać możliwości zainstalowanych systemów i urządzeń.

Z mojego doświadczenia wynika, iż wiele obiektów w Polsce jest eksploatowanych w sposób energetycznie nieefektywny. Przykładowo włącza się instalację klimatyzacji w trybie całodobowym przez cały tydzień, ponieważ jest to najłatwiejszy sposób uniknięcia narzekań użytkowników. Obsługa techniczna nie ma też często wiedzy i chęci, aby głębiej ingerować w instalacje budynkowe. Oszczędzanie energii jest procesem ciągłym wymagającym aktywnej i świadomej kontroli wszystkich instalacji korzystających z mediów oraz szybkiego reagowania na zmiany.

Dodam, że jako Schneider Electric zaczynamy oferować usługę ciągłego monitoringu zużycia energii w obiektach i doradztwa w zakresie efektywnej energetycznie eksploatacji obiektu. Przykładowo, gdy w budynku dzieje się cokolwiek, co zmniejsza jego efektywność energetyczną, możemy to wykryć, obserwując zmiany w stosunku do profilu energetycznego budynku i odpowiednio zareagować lub przekazać informację klientowi.

• Jaka jest obecnie świadomość inwestorów i użytkowników w zakresie korzyści wynikających ze zwiększania efektywności energetycznej budynków? Jakie są możliwe korzyści związane z wdrażaniem tego typu rozwiązań?

Świadomość klientów rośnie, na co duży wpływ mają zwiększające się koszty użytkowania budynków. Wynikają one przede wszystkim z wyższych cen energii elektrycznej oraz rosnących kosztów pracy obsługi technicznej obiektów. Połączenie kilku wymienionych wcześniej elementów - właściwego projektu systemu, wyposażenia technicznego i odpowiedniej eksploatacji obiektu - daje tymczasem efekt w postaci wymiernych korzyści energetycznych.

Jeżeli dany budynek wyposażony jest w nowoczesne instalacje, to w ciemno możemy zagwarantować, że zużycie energii zmniejszone zostanie o 5 do 10% tylko dzięki optymalizacji pracy instalacji i zachowaniu odpowiedniej dyscypliny w obsłudze obiektu. Modernizacje instalacji pod kątem efektywności energetycznej wraz z systemami kompleksowego monitoringu i sterowania mogą skutkować oszczędnościami nawet ponad 30%! Zainteresowanie klientów omawianą tematyką jest obecnie bardzo duże. Było tak nawet w okresie niedawnej dekoniunktury na rynku - wiele firm szukało oszczędności i chętnie rozmawiało z nami o efektywności energetycznej.

• Jak wdrażane są oferowane przez Schneider Electric produkty i rozwiązania? Jakie inwestycje obsługujecie?

Schneider Electric może być zarówno wykonawcą kompleksowych instalacji „pod klucz”, jak i dostawcą produktów. Jeśli chodzi o pion budynków, to realizacją rozwiązań opartych o nasze produkty zajmują się w Polsce integratorzy systemów, których określamy mianem partnerów. W naszym kraju działa ponad 60 firm partnerskich - zlokalizowanych w różnych częściach kraju i specjalizujących się w różnych rynkach.

Schneider Electric Buildings ma w Polsce bardzo silny dział techniczny oraz projektowy, dzięki czemu możemy skutecznie wspierać naszych partnerów oraz inwestorów - często uczestniczyć w procesach projektowych już od bardzo wczesnych ich etapów. Ma to szczególnie miejsce w przypadku instalacji efektywnych energetycznie, które trzeba projektować, uwzględniając bardzo różne czynniki. Gdy inwestor planuje budowę energooszczędnego budynku i tworzy zespół techniczny - wtedy chętnie jesteśmy jego częścią.

Następnie, jako jedna ze specjalistycznych firm technicznych, możemy wziąć odpowiedzialność za element lub całość instalacji technicznych, ewentualnie też doradzamy projektantom pracującym na rzecz inwestora. Jeżeli chodzi o obsługiwane przez nas inwestycje - interesują nas systemy zarządzania energią, automatyki i bezpieczeństwa instalowane w obiektach publicznych i komercyjnych. Mamy rozwiązania dla obiektów biurowych, różnego rodzaju budynków użyteczności publicznej, w tym: szpitali, lotnisk, dworców, stadionów, uczelni, ale również sklepów i centrów handlowych, hoteli, budynków magazynowych i innych.

• Porozmawiajmy o inwestycji związanej ze Stadionem Narodowym. Jak wyglądał proces projektowania i wdrażania systemów automatyki budynkowej?

Stadion Narodowy będzie jedną z największych instalacji w Polsce, która zostanie zrealizowana w oparciu o nasze systemy. Instalowany tam system automatyki TAC Vista zawiera ponad 30 tys. fizycznych punktów i dodatkowo integruje się z wieloma innymi instalacjami. Kontrola dostępu obejmująca ponad tysiąc drzwi również bazuje na naszych rozwiązaniach. Muszę przyznać, że istnieją w naszym kraju nawet większe systemy wykorzystujące rozwiązania Schneider Electric, ale żaden z nich nie był realizowany w tak krótkim czasie jako jeden projekt.

Nasze zaangażowanie w tytułowym projekcie rozpoczęło się bardzo wcześnie - jeszcze przed przetargiem na generalnego wykonawcę współpracowaliśmy z działem technicznym inwestora, którym jest Narodowe Centrum Sportu. W zakresie instalacji technicznych komunikowaliśmy się m.in. z projektującą Stadion Narodowy firmą JSK Architekci. W przypadku tak dużych inwestycji i rozległych przestrzennie obiektów projektanci wybierają urządzenia, które nie tylko spełnią stawiane przed nimi zadania, ale też oferowane są przez producentów zapewniających odpowiednie, lokalnie dostępne wsparcie techniczne.

Jako ewentualny dostawca systemu już na etapie jego projektowania, który wstępnie prowadzony był w Niemczech, zasugerowaliśmy wiele rozwiązań, które były korzystniejsze i bardziej przystające do warunków lokalnych. Naszym partnerem w przypadku omawianej inwestycji jest firma Qumak-Sekom. Przez cały okres realizacji staramy się zapewnić partnerowi wsparcie technicznie oraz pomagamy optymalizować zastosowane rozwiązania.

To ostatnie jest o tyle ważne, że systemy instalowane na stadionie są bardzo duże, a w takim przypadku zawsze należy liczyć się z tym, że przekroczymy o granicę możliwości pracy jakiegoś podsystemu czy instalacji. Z tych powodów na etapie projektowania zaangażowaliśmy do pomocy również nasz korporacyjny dział R&D (Badań i Rozwoju), który między innymi doradził, jaka powinna być optymalna architektura systemu.

• Jakie były powody wyboru Schneider Electric Buildings jako dostawcy produktów dla Stadionu Narodowego? Czy Euro 2012 jest dla firm dużym impulsem rozwojowym?

Mamy szeroką ofertę m.in. w zakresie urządzeń automatyki i bezpieczeństwa dla budynków, co w zdecydowanej większości przypadków pozwala nam na zaoferowanie kompletnych rozwiązań. Oczywiście niektóre firmy konkurencyjne obecne na rynku również mają dosyć szeroką ofertę i dobre rozwiązania techniczne. W przypadku Stadionu Narodowego oprócz samych produktów zaoferowaliśmy też dużą wartość dodaną w postaci wsparcia projektowego oraz przekazanej wiedzy i doświadczenia, szczególnie w pierwszych etapach procesu projektowego.

Dzięki temu wskaźnik oferowanej wartości w stosunku do ceny był bardzo wysoki, co prawdopodobnie zadecydowało o wyborze Schneider Electric jako dostawcy. Ważnym elementem była tutaj również bliska współpraca z partnerem oraz silne lokalne wsparcie. Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej Euro 2012 są z pewnością dla firm z naszej branży dużym impulsem rozwojowym. Dzięki nim powstaje i modernizowana jest infrastruktura sportowa oraz inne obiekty - np. lotniska i dworce kolejowe.

My również na tym korzystamy - w Polsce budowane są 4 główne stadiony oraz 2 zapasowe, przy czym aż do pięciu z tych obiektów dostarczamy systemy automatyki budynkowej lub inne rozwiązania. Uważam to za doskonały rezultat, biorąc pod uwagę, że jeszcze 10 lat temu na rynku automatyki budynkowej byliśmy prawie nieobecni.

• Schneider Electric działa w różnych branżach, w szczególności w sektorze automatyki budynkowej i przemysłowej. Jakie są różnice w obsłudze wymienionych rynków?

Moim zdaniem, w branży automatyki przemysłowej klienci mają zazwyczaj zdecydowanie bardziej sprecyzowane oczekiwania względem dostawców systemów, niż ma to miejsce na rynku automatyki budynkowej. W zakładach produkcyjnych pracują zazwyczaj technolodzy, którzy odpowiadają za przebieg procesów, oraz automatycy zajmujący się instalacjami czy maszynami. Wdrożenia systemów automatyki i sterowania wykonywane są więc w konsultacji z tymi osobami, przez co wymagania ze strony klientów są zazwyczaj jasno sprecyzowane.

W przypadku instalacji budynkowych sytuacja jest zupełnie inna - istnieje inwestor, jest też firma budująca obiekt, ale w czasie budowy bardzo często nie ma jego użytkowników, nie istnieje operator budynku ani przyszły dział techniczny. Z tych powodów dostawca automatyki musi mieć na tyle duże doświadczenie, aby przewidzieć pewne przyszłe wymogi użytkowników i to, co dziać się może podczas użytkowania danego budynku.

Pewnym ułatwieniem jest w tym przypadku natomiast fakt, że wiele instalacji - np. przetwarzania powietrza, wody, dystrybucji energii, itd. - jest dosyć powtarzalnych i wykonywane są one w różnych budynkach podobnie. Pomimo że Schneider Electric obecny jest w branży automatyki przemysłowej oraz budynkowej, bardzo mało firm partnerskich z nami współpracujących działa na obydwu rynkach.

Chociaż pod względem technologicznym stosowane rozwiązania są często podobne, filozofia działania na rynku i prowadzenia inwestycji są bardzo różne. Z tych powodów większości dostawców jest również bardzo trudno przechodzić pomiędzy tymi branżami. Firmy, którym się to udało, mają najczęściej dwa różne działy do obsługi wymienionych sektorów rynku.

• Dziękujemy za rozmowę.

Wywiady oraz publikowane zdjęcia wykonane zostały w ostatniej fazie budowy
Stadionu Narodowego, jeszcze przed jego oddaniem do użytku. Właścicielem publikowanych zdjęć
jest konsorcjum budujące Stadion Narodowy lub/i Narodowe Centrum Sportu.