Rynek HMI W Polsce – panele operatorskie i komputery panelowe
W kontekście rozwoju automatyki przemysłowej istotną funkcję pełnią nie tylko sterowniki PLC i kontrolery PAC, ale także panele operatorskie i komputery panelowe. To właśnie interfejsy HMI zapewniają użytkownikom możliwość intuicyjnego sterowania i monitorowania procesów technologicznych, a ich rola staje się coraz bardziej istotna w nowoczesnych systemach sterowania.
Rynek HMI w Polsce utrzymuje względną stabilność, choć odnotowano pewne zmiany w stosunku do poprzednich lat. Według badania przeprowadzonego przez naszą redakcję, 70% respondentów oceniło aktualną sytuację rynkową jako dobrą, podczas gdy 27% określiło ją jako słabą, a jedynie 3% uznało ją za bardzo dobrą (rys. 15). W porównaniu do raportów z ubiegłych lat widać niewielki spadek optymizmu wśród uczestników rynku.
Jeśli chodzi o koniunkturę, 63% ankietowanych wskazało, że sytuacja rynkowa pozostaje bez zmian, podczas gdy 27% dostrzega jej poprawę, a 10% uważa, że koniunktura słabnie (rys. 16). Wyniki te sugerują, że sektor HMI nie wykazuje gwałtownych wahań, choć część ankietowanych zauważa oznaki wzrostu.
Polski rynek paneli operatorskich charakteryzuje się wysoką konkurencyjnością. 70% uczestników badania uznało ją za silną, co potwierdza, że firmy muszą konkurować nie tylko ceną, ale także jakością produktów, dostępnością wsparcia technicznego oraz innowacyjnością rozwiązań (rys. 17). 23% respondentów określiło konkurencję jako standardową, a jedynie 7% oceniło ją jako niewielką, co wskazuje na dużą dynamikę rynku.
Preferencje użytkowników HMI
Wybór odpowiedniego panelu operatorskiego zależy od specyficznych potrzeb użytkowników. Według wyników ankiety największym zainteresowaniem cieszą się kilkucalowe, kolorowe panele HMI – 75% respondentów uznało je za preferowane rozwiązanie (rys. 18). Są one powszechnie stosowane w automatyce przemysłowej, sterowaniu maszynami oraz pojazdach specjalistycznych. Na drugim miejscu znalazły się HMI z dużymi wyświetlaczami, które zyskały 74% wskazań. Duże ekrany umożliwiają wygodniejszą obsługę skomplikowanych systemów sterowania, zapewniając lepszą czytelność danych i większą powierzchnię roboczą dla operatorów. Komputery panelowe, charakteryzujące się większą mocą obliczeniową i możliwościami komunikacyjnymi, zostały uwzględnione przez 55% respondentów. Ich zastosowanie obejmuje zaawansowane aplikacje przemysłowe, logistykę oraz energetykę. Mniej popularne pozostają panele monochromatyczne, które wskazało 40% badanych. Choć ich udział w rynku nadal jest zauważalny, to technologia ta stopniowo traci na znaczeniu na rzecz bardziej nowoczesnych rozwiązań.
Przy wyborze paneli operatorskich klienci kierują się przede wszystkim parametrami technicznymi i użytkowymi – ten aspekt uznało za kluczowy 88% ankietowanych (rys. 19). Oczekują oni przede wszystkim niezawodności, intuicyjnej obsługi, wysokiej rozdzielczości ekranu oraz szerokich możliwości komunikacyjnych, które umożliwiają integrację z nowoczesnymi systemami automatyki. Coraz większą rolę odgrywa również kompatybilność HMI z rozwiązaniami Przemysłu 4.0 i IIoT, co pozwala na lepszą akwizycję danych i zdalne monitorowanie procesów. Istotne znaczenie mają także niskie koszty zakupu i bezawaryjność urządzeń, które uzyskały po 66% wskazań. Oznacza to, że klienci oczekują nie tylko zaawansowanych funkcjonalności, ale także optymalnego stosunku jakości do ceny. Szczególnie w przypadku dużych instalacji, gdzie liczba paneli operatorskich jest znaczna, koszt jednostkowy oraz długoterminowa niezawodność wpływają bezpośrednio na rentowność inwestycji. Na dalszych miejscach znalazły się marka producenta (56%), wsparcie techniczne dostawcy (53%), długość gwarancji (37%) oraz posiadane certyfikaty (33%). Renoma producenta często wynika z wcześniejszych doświadczeń użytkowników oraz dostępności oprogramowania i dokumentacji. Wsparcie techniczne i serwisowe to kolejne ważne kryterium – firmy oczekują szybkiej reakcji w przypadku awarii, dostępu do części zamiennych oraz regularnych aktualizacji oprogramowania. Długość gwarancji oraz certyfikaty zgodności z normami, takimi jak IP67 czy ATEX, mają szczególne znaczenie w aplikacjach wymagających podwyższonych standardów bezpieczeństwa i odporności na trudne warunki środowiskowe. Wyniki te pokazują, że klienci nie kierują się wyłącznie specyfikacją techniczną, ale także kompleksowym wsparciem, możliwością długoterminowego użytkowania oraz zgodnością z regulacjami branżowymi. W związku z tym dostawcy paneli operatorskich muszą nie tylko rozwijać swoje produkty pod kątem nowych technologii, ale także dbać o jakość obsługi posprzedażowej i serwisowej, co stanowi istotny element konkurencji na tym rynku.
Roman Nowak
Lenze
Sterowniki PLC a cyberbezpieczeństwo
reguły, jeżeli mówimy o cyberbezpieczeństwie, mamy na myśli elementy IT (technologia informacyjna, do wykorzystania w procesach biznesowych), a nie OT (technologia operacyjna). Jednakże wraz z rozwojem technologii, systemy automatyki przemysłowej (OT) oraz przemysłowe systemy sterowania (ICS) stają się coraz bardziej zintegrowane z sieciami IT, co zwiększa ich podatność na cyberataki. Ponadto rosnące wymagania nowoczesnej sieci i zarządzania danymi w OT sprawiają, że sterowniki PLC, będące podstawą dla ich centralnych elementów, używają standardowych systemów operacyjnych, w których świadomość potencjalnych luk oraz ich liczba również jest dużo większa. PLC zazwyczaj nie są bezpośrednio podłączone do Internetu, ale stale rosnąca sieć IT firm oraz ich powiązanie ułatwia rozprzestrzenianie się ataków na OT. Jest to również atrakcyjne dla potencjalnych atakujących, ponieważ przeszukują oni sieć firmy w poszukiwaniu jak największej liczby komponentów, które można zaatakować.
Aby przeciwdziałać tym niekorzystnym zjawiskom, Unia Europejska wprowadza szereg regulacji prawnych, przy czym aktualnie dwa z nich są najważniejsze: dyrektywa NIS2 oraz rozporządzenie CRA. Dyrektywa NIS2, będąca rozszerzeniem dyrektywy NIS, dotyczy głównie wzmocnienia poziomu cyberbezpieczeństwa w Unii Europejskiej poprzez ustanowienie standardów ochrony danych, wymagań dla operatorów i dostawców usług cyfrowych oraz stworzenia polityki zarządzania ryzykiem ich wystąpienia. Jak każda dyrektywa unijna wymaga opracowania przez kraje członkowskie przepisów szczegółowych. Natomiast CRA (Cyber Resilience Act) to unijne rozporządzenie mające na celu zwiększenie cyberbezpieczeństwa produktów z elementami cyfrowymi. CRA ustanawia jednolite ramy prawne, aby zapewnić, że sprzęt oraz oprogramowanie są projektowane, opracowywane i utrzymywane tak, aby zapewnić ich wystarczającą odporność na cyberataki przez cały cykl ich życia. Rozporządzenie CRA weszło w życie 10 grudnia 2024 r., a główne obowiązki wynikające z tego rozporządzenia zaczną obowiązywać od 11 grudnia 2027 r.
Chociaż istnieją podobieństwa w wymaganiach dla zastosowań IT i OT, to jednak szczegóły implementacji są dla nich różne. Dlatego dla systemów automatyki przemysłowej opracowano zestaw norm 62443, który ma na celu zapewnienie cyberbezpieczeństwa. Normy te dotyczą szerokiego zakresu podmiotów związanych z systemami automatyki przemysłowej, takich jak użytkownicy (operatorzy), producenci sprzętu i oprogramowania, integratorzy systemów oraz konsultanci i audytorzy.
Firma Lenze jako producent komponentów automatyki również jest zobligowana do stosowania tych standardów. Dokładny opis wykorzystanych środków można znaleźć w bieżącej dokumentacji bezpieczeństwa firmy Lenze. Cała aktywna gama produktów Lenze do czasów wejścia w życie CRA będzie spełniać wymagania tego rozporządzenia. Przykładowo, już dziś firmowe sterowniki PLC mają wbudowaną zaporę sieciową. W przypadku incydentów cyberbezpieczeństwa Lenze korzysta z porad dotyczących bezpieczeństwa, aby dostarczać informacji o doraźnych rozwiązaniach i dostępności aktualizacji. Firma oferuje również możliwość zgłaszania incydentów cyberbezpieczeństwa, jeżeli takowe wystąpiłyby w związku z produktami firmy Lenze.
Główne obszary zastosowań
Chociaż wyświetlacze i ekrany dotykowe są dzisiaj wszechobecne, to w kontekście branży HMI głównym odbiorcą pozostaje szeroko rozumiany sektor przemysłowy. 90% respondentów potwierdziło wykorzystanie paneli operatorskich i komputerów panelowych w przemyśle i automatyce (rys. 20). Panele operatorskie są nieodłącznym elementem aplikacji na liniach produkcyjnych, w różnorodnych maszynach i urządzeniach, a także w szafach sterowniczych – zarówno nowych, jak i modernizowanych. Produkcja maszyn (OEM) została wskazana przez 85% uczestników badania, co potwierdza, że sektor ten pozostaje jednym z głównych odbiorców technologii HMI. Panele stosowane w maszynach produkcyjnych pozwalają operatorom na intuicyjne sterowanie urządzeniami, monitorowanie parametrów pracy oraz szybką diagnozę ewentualnych awarii. Wzrost zastosowań HMI w tym sektorze wiąże się z dynamicznym rozwojem automatyzacji oraz rosnącą potrzebą integracji z systemami sterowania PLC i SCADA. Oprócz przemysłu, panele operatorskie wykorzystywane są również w energetyce (59%), gdzie wspierają procesy monitorowania i sterowania systemami dystrybucji energii. Logistyka i magazynowanie (55%) to kolejny obszar, w którym HMI odgrywają istotną rolę, umożliwiając zarządzanie automatyką magazynową, systemami transportowymi oraz robotyką przemysłową. 52% respondentów potwierdziło ich zastosowanie w transporcie i pojazdach, gdzie pełnią funkcje kontrolne i diagnostyczne w zaawansowanych systemach sterowania ruchem oraz w pojazdach specjalistycznych. Automatyka budynkowa (49%) coraz częściej wykorzystuje panele HMI do zarządzania systemami HVAC, oświetleniem, kontrolą dostępu oraz bezpieczeństwem budynków. Panele operatorskie znajdują także zastosowanie w sektorze medycznym i laboratoryjnym (39%), gdzie pojawiają się w zaawansowanych urządzeniach diagnostycznych i aparaturze badawczej. 33% respondentów wskazało branżę wojskową jako kolejny istotny segment rynku, w którym HMI są używane w systemach sterowania sprzętem wojskowym, symulatorach oraz systemach nawigacyjnych. 21% badanych odnotowało ich obecność w innych, specjalistycznych branżach, takich jak przemysł chemiczny, farmaceutyczny oraz automatyzacja procesów w nowoczesnych laboratoriach.
Rys. 20. Główni odbiorcy HMI
Według uczestników badania wartość polskiego rynku paneli operatorskich i komputerów panelowych mieści się w szerokim zakresie od 10 mln zł do 1 mld zł. Rozpiętość wskazań wynika z różnej skali działalności respondentów oraz różnych definicji uwzględnianych segmentów rynku.
Najpopularniejsze marki
Rynek paneli operatorskich w Polsce jest silnie zróżnicowany, a jego struktura obejmuje zarówno globalnych liderów, jak i mniejszych dostawców specjalistycznych rozwiązań. Najczęściej wskazywaną przez badanych marką HMI pozostaje Siemens (rys. 21). Firma ta od lat dominuje na rynku, oferując szeroką gamę paneli operatorskich o wysokiej niezawodności, zintegrowanych z systemami sterowania i charakteryzujących się bogatym zapleczem komunikacyjnym. Na kolejnych miejscach wśród często wybieranych marek znalazły się Weintek, Pro-face (by Schneider) oraz Schneider Electric, które zyskały popularność dzięki dobremu stosunkowi jakości do ceny oraz intuicyjnemu oprogramowaniu umożliwiającemu łatwą integrację paneli z różnymi systemami sterowania. W dalszej kolejności respondenci wskazali firmy Delta i Omron, co potwierdza ich znaczącą obecność w sektorze automatyki przemysłowej. Również Advantech, Mitsubishi oraz Panasonic utrzymują stabilną pozycję na rynku HMI, koncentrując się na rozwijaniu zaawansowanych funkcji komunikacyjnych oraz integracji swoich rozwiązań z systemami sterowania PLC. Wśród mniej popularnych, ale wciąż obecnych na rynku marek znalazły się Allen Bradley i Yaskawa. Rynek HMI w Polsce pozostaje silnie rozproszony, a użytkownicy mają dostęp do szerokiej gamy rozwiązań dopasowanych do różnych potrzeb aplikacyjnych.
Najważniejsze trendy na rynku
Rozwój technologii HMI jest napędzany rosnącymi wymaganiami dotyczącymi integracji systemów sterowania, wydajności obliczeniowej oraz intuicyjnej obsługi. Według wyników ankietowych jednym z najważniejszych trendów jest cyberbezpieczeństwo, które zyskuje na znaczeniu ze względu na rosnącą liczbę cyberataków na systemy przemysłowe. Wdrożenie zaawansowanych metod szyfrowania i autoryzacji dostępu jest konieczne dla skutecznej ochrony danych i infrastruktury sterowania.
Równolegle rozwijają się rozwiązania chmurowe, które umożliwiają efektywne gromadzenie i analizowanie danych w czasie rzeczywistym. Dzięki integracji z chmurą operatorzy mogą monitorować procesy zdalnie, co zwiększa efektywność pracy i minimalizuje ryzyko przestojów.
Kolejnym istotnym aspektem jest zgodność z normami i certyfikatami, takimi jak IP67, które gwarantują odporność paneli operatorskich na trudne warunki przemysłowe. Rosnące wymagania dotyczące ochrony przed pyłem, wodą i innymi czynnikami środowiskowymi sprawiają, że nowoczesne urządzenia muszą spełniać rygorystyczne standardy, zapewniając niezawodność i długoterminową trwałość w wymagających aplikacjach.
Rosnące znaczenie mają także zaawansowane protokoły komunikacyjne, takie jak OPC UA, MQTT czy 10GbE LAN, które poprawiają interoperacyjność i efektywność wymiany danych w systemach Przemysłu 4.0, ułatwiając integrację z różnymi platformami sterowania.
Sztuczna inteligencja znajduje coraz szersze zastosowanie w systemach HMI, wspierając analizę danych, diagnostykę predykcyjną oraz optymalizację parametrów produkcyjnych. Algorytmy AI umożliwiają inteligentne dostosowanie interfejsów do aktualnych warunków operacyjnych i preferencji użytkownika.
Nowoczesne panele HMI coraz częściej oferują dodatkowe funkcje sprzętowe, takie jak wbudowane Wi-Fi, bezwentylatorowe chłodzenie czy obsługę wirtualizacji. Te rozwiązania zwiększają niezawodność urządzeń, obniżają koszty eksploatacji i poprawiają ergonomię pracy. Jednocześnie rosnące wymagania w zakresie automatyzacji sprawiają, że panele muszą być w pełni kompatybilne z systemami PLC i SCADA, co ułatwia kompleksowe zarządzanie procesami produkcyjnymi.
W branży motoryzacyjnej coraz większą rolę odgrywają panele operatorskie odporne na trudne warunki pracy. Znajdują one zastosowanie w liniach produkcyjnych, systemach sterowania pojazdami autonomicznymi oraz zarządzaniu infrastrukturą transportową.
Na rynku wciąż rośnie konkurencja ze strony azjatyckich producentów, co zmusza europejskich dostawców do podnoszenia standardów jakości i innowacyjności. Rosnąca dostępność tańszych alternatyw z Chin wpływa na strategie cenowe firm, co przekłada się na zmiany w ofercie rynkowej i dostosowanie produktów do oczekiwań użytkowników.
Podsumowując, rynek HMI rozwija się w kierunku większej elastyczności, lepszej integracji z systemami automatyki oraz poprawy bezpieczeństwa i niezawodności urządzeń. Firmy, które będą w stanie zaoferować intuicyjne, energooszczędne i bezpieczne panele operatorskie, mają największe szanse na rozwój w nadchodzących latach.
Wszystkie dane przedstawione w tabelach i na wykresach pochodzą z badania ankietowego przeprowadzonego wśród firm dostarczających w Polsce sterowniki programowalne, kontrolery automatyki, panele operatorskie oraz komputery panelowe.
Anna Niedźwiedź
Monika Jaworowska
Wojciech Stasiak (współpraca)
