JAK ZAPOBIEGAĆ EKSPLOZJOM?
Podstawą jest przeciwdziałanie powstawaniu atmosfery wybuchowej. W tym przypadku zasadami są: zastępowanie substancji łatwopalnych tymi bezpiecznymi (o ile to możliwe) albo utrzymywanie ich stężenia poza granicą wybuchowości. Można także zastosować środki zobojętniające, jak np. azot, gazy szlachetne czy para wodna.
Koniecznością są: skuteczna wentylacja oraz regularne usuwanie pyłów. Drugą z zasad, którą stosuje się w przypadku braku możliwości tworzenia się atmosfery wybuchowej, jest to, aby nie dopuszczać do zapłonu. Jeżeli również tego nie da się wykluczyć, to należy zadbać, aby ewentualna eksplozja wyrządziła jak najmniejszą szkodę ludziom i znajdującemu się w otoczeniu mieniu.
Podstawowe zabezpieczenie stanowi wyposażenie (urządzenia, instalacje) przystosowane do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. Stosuje się też systemy przeciwdziałające rozprzestrzenianiu się wybuchu oraz ognia - na przykład automatycznie uruchamiając zapory gaśnicze, zamykając zawory lub klapy odcinające, a także odpowiednie obudowy.
Zainteresowanych omawianą tematyką odsyłamy do publikacji w APA związanych z tematyką ATEX - do raportu z maja 2015 roku oraz kompendium w kwietniu 2014 roku (dostępne również na stronie www.automatykaB2B.pl). W przypadkach, gdy pracowników nie można odizolować od zagrożeń, stosowane są środki ochrony indywidualnej (osobistej).
ŚRODKI OCHRONY OSOBISTEJ
Zaliczane są do nich urządzenia oraz wyposażenie przeznaczone do noszenia lub trzymania przez użytkownika dla ochrony przed jednym albo większą liczbą zagrożeń. Dzieli się je, w zależności od przeznaczenia, na te ochraniające kończyny dolne (obuwie), górne (rękawice), głowę (kaski), twarz (przyłbice, osłony), oczy, słuch (ochronniki słuchu), układ oddechowy i całe ciało (kombinezony, fartuchy).
Ponieważ mają one bezpośredni kontakt z ciałem człowieka, ze względów higienicznych każdy pracownik powinien mieć do dyspozycji własny sprzęt ochrony osobistej. Spełni on swoje zadanie, jeżeli pracownicy będą przeszkoleni w zakresie jego użytkowania oraz zostanie właściwie dobrany, pod względem zakresu ochrony, jej parametrów oraz cech i potrzeb indywidualnych użytkownika (m.in. rozmiar, wada wzroku, kształt twarzy, zarost, wrażliwość na dyskomfort).
Ponadto, jeżeli równocześnie pracownik powinien używać kilku środków ochrony osobistej, należy je tak dobrać, żeby możliwe było ich jednoczesne nałożenie, bez pogorszenia się ich roli ochronnej, i zwiększenia dyskomfortu użytkownika. Przykład często łączonych zabezpieczeń to osłony twarzy i gogle ochronne. Dalej szerzej przedstawiamy środki ochrony oczu oraz układu oddechowego.
Najwyższe stężenia dopuszczalne wybranych substancjiWartości podano w mg/m³
|
OCHRONA OCZU
Oczy to jeden z najdelikatniejszych i jednocześnie najważniejszych organów - większość informacji o otoczeniu odbieramy za pośrednictwem zmysłu wzroku. W przemyśle zagraża im wiele czynników niebezpiecznych, które mogą spowodować ich uszkodzenie.
Takimi są przykładowo: substancje chemiczne, w postaci par, gazów, pyłów, rozbryzgów i kropli cieczy, powstające na przykład przy ich rozlewaniu, promieniowanie: ultrafioletowe, podczerwone, widzialne (olśnienie), laserowe, odpryski metali, wióra drzewne, opiłki, czynniki biologiczne (mikroorganizmy). Oczy chroni się przed nimi za pomocą okularów ochronnych, gogli ochronnych oraz osłon twarzy, w tym specjalnych, uwzględniających specyfikę procesu, osłon spawalniczych.
Sprzęt ochronny oczu składa się zasadniczo z dwóch elementów: oprawki oraz szybki. Wykonuje się je z tworzyw sztucznych, które powinny charakteryzować się określonymi właściwościami. Te oczywiste to wytrzymałość mechaniczna i termiczna. Nie mogą podrażniać skóry i powinny łatwo dopasowywać się do kształtu twarzy.
JAK ZAPOBIEGAĆ PAROWANIU SZYBKI?
Szybki ochronne muszą także mieć odpowiednie właściwości optyczne. Jeżeli mają chronić przed określonym rodzajem promieniowania, powinny mieć zdolność do jego filtrowania. Ponadto muszą być odporne na zarysowania oraz zmatowienie powierzchni. Szybki ochronne pokrywa się też specjalnymi powłokami - na przykład ze środków hydrofobowych, które zapobiegają ich zaparowaniu.
Dobrze jest, jeżeli okulary ochronne mają osłony, dzięki którym niebezpieczne drobiny nie przedostają się w okolice oczu z boku ani z góry, od strony czoła. Ważne jest także, aby ochrona narządu wzroku była dopasowana do użytkownika. Jeżeli na co dzień używa on "zwykłych" okularów, to te ochronne powinny pozwalać na ich jednoczesne noszenie. Ewentualnie same muszą być wyposażone w soczewki korekcyjne.
Przykłady produktówDetektory Single Point Controller (SPC) |
 |
Detektory Alpa SmartGaz i Alpa sigmaSmArt
Przemysłowe detektory gazów do pracy w trudnych warunkach, w strefach zagrożonych wybuchem, w obudowie Ex d, przeznaczone do pracy w strefach 1, 2 i 21, 22. Wykrywają: tlen, gazy palne, m.in. metan, propan, butan, amoniak, tlenek węgla, acetylen, wodór, pary palne - m.in. alkohole, rozpuszczalniki, paliwa, węglowodory, gazy toksyczne i duszące (np. tlenek węgla, siarkowodór, amoniak, dwutlenek siarki, fosgen, itd.).
Natrysk awaryjny
Stojący, mocowany do podłogi, z misą wykonaną z ABS, z wylewką Axion MSR, o wydajności 76 l/min, uruchamiany ręcznie, z kompensacją ciśnienia od 2 do 6 barów.
Przyłbica spawalnicza OTW-Autoshield
Klasa optyczna 1, pole widzenia 90×45 mm, rozmiar filtra 110×90 mm; filtr automatyczny z regulacją przyciemnienia w zakresie od 9 do 13, chroni przed promieniowaniem IR oraz UV, dodatkowo zapewnia ochronę przed uderzeniami (S).
Półmaska filtrująca serii Comfort
Typu FFP3, zapewniająca ochronę przed pyłami, mgłami, wyposażona w taśmy nagłowia. Zakres użycia do 50 × NDS, pasuje do różnych wymiarów twarzy.
Środki ochronne układu oddechowego pełnią podwójną funkcję. Ich zadaniem jest niedopuszczenie do wdychania zanieczyszczonego powietrza, ponadto używa się ich, żeby zapobiec omdleniom i innym skutkom niedoboru tlenu.
Rozróżnia się dwa typy sprzętu do ochrony układu oddechowego: izolujący i oczyszczający. Ten pierwszy dostarcza użytkownikowi powietrze ze źródła zewnętrznego, bezpiecznego. Zadaniem sprzętu drugiego rodzaju jest usuwanie zanieczyszczeń z powietrza, w którym pracownik musi przebywać.
Elementem sprzętu oczyszczającego jest zwykle maska filtrująca lub pochłaniająca zanieczyszczenia, zaś sprzętu izolującego - maski i butle lub inne zbiorniki z czystym powietrzem i węże, którym jest ono dostarczane użytkownikowi.
Najważniejszą zaletą sprzętu oczyszczającego jest lekkość, dzięki której nie utrudnia on poruszania się. W przeciwieństwie do niego sprzęt izolujący nie utrudnia oddychania.
BHP - przepisy
Z pełną listą tych dokumentów można się zapoznać m.in. na stronie internetowej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, pod adresem www.ciop.pl. Przykładowe przepisy to rozporządzenia w sprawie:
Skróty dotyczące organów wydających rozporządzenia:
|
Bezpieczeństwo i higiena pracy są regulowane wieloma przepisami, w formie ustaw i rozporządzeń. Dotyczą one m.in. ogólnych wytycznych, badań lekarskich pracowników, szkoleń z zakresu BHP, czynników szkodliwych w środowisku pracy, ich pomiarów i wartości dopuszczalnych, wypadków przy pracy i chorób zawodowych.KIEDY IZOLOWAĆ, A KIEDY OCZYSZCZAĆ?
Aby zabezpieczenia te spełniły swoją funkcję, przede wszystkim kluczowe jest, aby były sprawne. Dlatego na przykład maski oraz pochłaniacze trzeba wymieniać okresowo lub stosownie do potrzeb. Skuteczność ochrony zależy jednak przede wszystkim od tego, czy właściwie ją dobrano.
Sprzęt izolujący powinno się zakładać obowiązkowo wtedy, gdy zawartość tlenu w powietrzu jest poniżej wartości dopuszczalnych, stężenie zanieczyszczeń jest tak wysokie, że zastosowanie sprzętu oczyszczającego nie pozwoli na jego obniżenie do bezpiecznego poziomu oraz możliwe jest wystąpienie nieznanych substancji szkodliwych.
Jeżeli z kolei chodzi o wybór typu sprzętu oczyszczającego, to sugerować się należy przede wszystkim rodzajem substancji zanieczyszczających powietrze. Jeśli mogą to być pary i/albo gazy, zalecany jest ten pochłaniający.
Gdy spodziewamy się wystąpienia pyłów, dymów lub mgieł, wybrać trzeba sprzęt filtrujący. Jeśli pracowników należy chronić przed zanieczyszczeniami obu rodzajów, używa się sprzętu filtrująco-pochłaniającego. Wyboru konkretnego zabezpieczenia dokonuje się w zależności od rodzaju szkodliwej substancji oraz jej stężenia.
MYJKI I NATRYSKI BEZPIECZEŃSTWA
Tematy numerów w kolejnych miesiącach
Gdy istnieje ryzyko wypadku w wyniku kontaktu z substancjami łatwopalnymi, toksycznymi, radioaktywnymi, żrącymi lub poparzeń przez ogień i gorącą parę, przepisy wymagają, żeby dostępne były natryski (prysznice) bezpieczeństwa oraz myjki do oczu i twarzy. Te drugie przemywają oboje oczu jednocześnie.
Strumień wody musi być dość obfity, aby zmyć lub wypłukać szkodliwe substancje, ale nie uszkodzić oczu. Prysznice bezpieczeństwa przeznaczone są do spłukiwania całego ciała. Myjki i natryski trzeba instalować w bezpośredniej bliskości stanowisk pracy, w miejscach łatwo dostępnych, tak by czas dotarcia do nich osób poszkodowanych nie przekraczał kilku sekund. Ich liczba powinna być dostosowana do liczby osób, które mogą ewentualnie potrzebować z nich jednocześnie skorzystać.
W DRUGIEJ CZĘŚCI ARTYKUŁU...
...przedstawimy inne rozwiązania poprawiające bezpieczeństwo pracowników w przemyśle - m.in. w zakresie organizacji stanowisk pracy, stosowania automatyki związanej z zabezpieczeniami i kontrolą dostępu oraz funkcji bezpieczeństwa maszyn.
Monika Jaworowska
Zbigniew Piątek
