Jak zapobiegać zdarzeniom ekstremalnym?

Często zagrożeniem są warunki wytwarzające się na stanowisku i w jego otoczeniu, jak atmosfera wybuchowa w branży chemicznej czy górnictwie. Stanowi ona zagrożenie, gdyż w razie zapłonu grozi eksplozją. Dlatego trzeba przeciwdziałać jej powstaniu, na ile jest to możliwe zastępując substancje łatwopalne bezpiecznymi lub starając się o utrzymanie ich stężenia poza granicami wybuchowości. Można także stosować środki zobojętniające, jak: azot, gazy szlachetne, parę wodną. Konieczne są skuteczna wentylacja oraz regularne usuwanie pyłów. Jeżeli nie można zapobiec powstawaniu atmosfery wybuchowej, nie wolno dopuścić do zapłonu. Nie mogąc go wykluczyć, należy zadbać, by eksplozja wyrządziła jak najmniejszą szkodę. Zabezpieczenie to wyposażenie przystosowane do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. Powinno się również przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się wybuchu, na przykład automatycznie uruchamiając zapory gaśnicze, zamykając zawory lub klapy odcinające.

Jak sygnalizować zagrożenie?

W ramach prewencji pracowników należy ostrzegać o zagrożeniu. W tym celu korzysta się z sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej, by informować o stanie pracy urządzenia i alarmować o sytuacji wyjątkowej. Wyposaża się w nią nie tylko stanowiska niebezpieczne, ale i urządzenia normalnie bezpieczne, które jednak w pewnych sytuacjach, na przykład gdy pracownicy działają w pośpiechu, mogą stanowić zagrożenie. W ten sposób próbuje się zapobiegać m.in. wypadkom z udziałem podnośników, automatycznych bram, wózków widłowych. Ponadto stanowiska w przemyśle oznakowuje się. Symbole informują o zagrożeniu, na przykład ostrzegając przed kontaktem z chemikaliami, zakazują pewnych czynności, jak używania otwartego ognia lub nakazują, przykładowo, założenie ochronników słuchu.

Najczęstszą przyczyną wypadków przy pracy jest niewłaściwe zachowanie pracowników. Żeby mu zapobiegać, opracowuje się i egzekwuje procedury odpowiednie do specyfiki zadań i wyposażenia. Umieszcza się je w instrukcji BHP stanowiska. Poza zaleceniami dot. wykonywanych czynności, zawiera ona opis sposobu postępowania w razie awarii urządzeń i spodziewanych zagrożeń, na przykład gwałtownej reakcji chemicznej. Punktem wyjścia dla tych wytycznych powinny być przepisy BHP. Dalej przedstawiamy wybrane z nich.

Przykładem ogólnego wymogu jest to, by maszyn w ruchu nie zostawiać bez obsługi lub nadzoru, o ile nie dopuszcza tego ich dokumentacja. Nie wolno ich wtedy naprawiać, czyścić ani smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą przeznaczonych do tego urządzeń. Poza tym ręczne zakładanie i zrzucanie pasów pędnych, lin, taśm jest zabronione – w tym celu należy użyć specjalnych urządzeń. Ich napinanie, naprawianie, łączenie, skracanie, smarowanie też musi być wykonywane dopiero po unieruchomieniu napędu maszyny.

BHP w przetwórniach owoców i warzyw Maszyny, których obsługa grozi poparzeniem, muszą mieć osłony termoizolacyjne. Przenośniki mechaniczne stałe, bez wyłączników linkowych, wymagają wyłączników awaryjnych. Sprzęt do spłukiwania hydromechanicznego należy zabezpieczyć przed niekontrolowanym obrotem wokół własnej osi. Studzienki i kanały wymagają pokryw lub krat. Zbiorniki spławne na poziomie albo poniżej poziomu terenu należy zabezpieczyć na przykład murem (min. 1,1 m). Kosze zasypowe krajalnic wymagają rusztów ochronnych. Zbiorniki z miazgą połączone z prasą i napełniarkami produktów płynnych trzeba zabezpieczyć przed przelewaniem się. Stacje wyparne wymagają zaworów bezpieczeństwa. Kondensat należy odprowadzać przez odwadniacze. Kotły otwarte wywrotne wymagają mechanizmów stabilizacji położenia w każdej pozycji, a urządzenia do napełniania, zamykania, etykietowania opakowań szklanych osłon chroniących na wypadek rozprysku szkła.

Procedury w czyszczeniu strumieniowo-ściernym i obróbce drewna

Bardziej szczegółowe wytyczne zawiera rozporządzenie dot. BHP m.in. przy czyszczeniu powierzchni. Zaleca się w nim, żeby na stanowiskach czyszczenia metodami strumieniowo-ściernymi osoby obsługujące urządzenia zainstalowane w komorach roboczych asekurował min. 1 pracownik na zewnątrz. Nie wolno przebywać w nich jednorazowo dłużej niż 40 min, z przerwą min. 20 min w miejscu z dostępem do czystego powietrza. Nie wolno czyścić powierzchni przy niedomkniętych drzwiach komory lub niesprawnym systemie wentylacyjnym ani kierować strumienia ścierniwa z dyszy poza czyszczony przedmiot.

Zgodnie z rozporządzeniem dot. BHP w obsłudze obrabiarek do drewna te z dwuręcznymi elementami sterowniczymi trzeba włączać i wyłączać jednocześnie dwoma rękami. Przed uruchomieniem należy sprawdzić, czy nie spowoduje to wypadku, a urządzenia ochronne są sprawne i znajdują się na miejscu. Obrabiany materiał i narzędzia trzeba zamocować tak, by nie było możliwe ich wyrwanie ani zmiana położenia pod wpływem sił skrawania. Nie wolno trzymać obrabianego materiału w dłoniach. Podczas pracy obrabiarki nie wolno usuwać wiór ani sprawdzać dokładności obróbki. Obsługa obrabiarki w rękawicach albo z zabandażowanymi dłońmi, jeżeli istnieje groźba ich pochwycenia przez maszynę albo materiał, jest niedopuszczalna. W ramce przedstawiamy przykładowe procedury w produkcji piwa i napojów gazowanych.