Oświetlenie w przemyśle

Oświetlenie w przemyśle odgrywa bardzo istotną rolę z wielu powodów. Poza tym że stanowi dopełnienie światła naturalnego w przypadku, gdy nie dociera ono do wnętrza zakładu w ilości odpowiedniej do potrzeb, pozwala się od niego uniezależnić. To z kolei umożliwia wydłużenie czasu pracy i prowadzenie produkcji w systemie zmianowym.

DLACZEGO OŚWIETLENIE JEST WAŻNE?

Oprócz oczywistej funkcji użytkowej, oświetlenie wpływa na samopoczucie pracowników, w związku z czym oddziałuje na ich motywację i skupienie. Wpływ ten może być pozytywny, na przykład światło o zimnej barwie stymuluje do pracy, natomiast światło o ciepłej barwie odpręża, albo negatywny, jeżeli zostanie źle dobrane.

Na przykład, gdy jest za ciemno albo zbyt jasno, oczy się męczą, co zniechęca do pracy. Z kolei odblaski rozpraszają. Przez to pośrednio od oświetlenia zależy wydajność i liczba błędów popełnianych przez pracowników, a w rezultacie koszty pracy i jakość produktu końcowego.

W zakładach, w których pracuje się na zmiany albo personel długo przebywa w pomieszczeniach, do których nie dociera światło naturalne odpowiednie oświetlenie sztuczne, zapobiega zaburzeniom rytmu okołodobowego, od którego zależy prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jest też ważne dla bezpieczeństwa pracy, ułatwia bowiem rozpoznawanie zagrożeń, a zwiększając koncentrację, poprawia czujność, którą powinni zachować na przykład pracownicy, którzy obsługują maszyny.

Ogranicza to liczbę wypadków. Odpowiednio dobrane oświetlenie zmniejsza także dokuczliwe zmęczenie oczu przy długotrwałej pracy, szczególnie wymagającej wytężenia wzroku, jak na przykład na stanowiskach montażowych.

OŚWIETLENIE A PRZYSZŁE WYMAGANIA

Instalacja oświetleniowa jest też jednym z tych elementów wyposażenia zakładu, od którego zależy stopień przygotowania przedsiębiorstwa na zmiany, jakie zachodzą w przemyśle. Chodzi m.in. o to, że coraz więcej powtarzalnych zadań wykonują maszyny, natomiast pracownikom przydziela się te nienadające się do zautomatyzowania, które na przykład ze względu na stopień skomplikowania mogą wymagać specjalnego oświetlenia. Kolejnym wyzwaniem są zmiany demograficzne, na skutek których przybywa starszych pracowników ze słabszym wzrokiem. Nowe wymagania przynosi także Przemysł 4.0 (patrz ramka).

Nie ma uniwersalnego rozwiązania, które zapewniłoby wszystkie wyżej wymienione korzyści w każdym zastosowaniu, bowiem poszczególne gałęzie przemysłu, a w nich różne zadania oraz warunki pracy, nakładają na instalacje oświetleniowe inne wymagania. Dalej na najbardziej reprezentatywnych przykładach przedstawiamy wybrane z nich.

OŚWIETLENIE HAL PRODUKCYJNYCH I MAGAZYNÓW

 

Rys. 1. Klasyfikacja źródeł światła

W przypadku hal produkcyjnych i magazynów wyzwanie stanowią ich ogromne rozmiary, czyli rozległość powierzchni oraz wysokość. W związku z tym lampy, które instaluje się w tego typu obiektach, powinny świecić na tyle silnie, żeby oświetlić całą przestrzeń. Poza tym pod uwagę należy wziąć także to, że konserwacja i wymiana tych montowanych wysoko, na przykład na suficie, albo w innych trudno dostępnych miejscach będzie wymagała korzystania ze specjalistycznego sprzętu (podnośników) lub drabin, co czyni te zadania trudnymi, czasochłonnymi, a nawet niebezpiecznymi.

Dlatego ważne cechy lamp w tych zastosowaniach to też mała awaryjność i bezobsługowość, uzyskiwana m.in. dzięki konstrukcjom zapobiegającym gromadzeniu się brudu. Jest to niepożądane, gdyż jego grubsza warstwa na oprawie lampy pełni funkcję izolacji termicznej, sprawiając, że ciepło wydzielane przez nagrzewające się w czasie pracy źródło światła kumuluje się.

To negatywnie wpływa na jego parametry świetlne oraz żywotność. Przykładowe rozwiązania, dzięki którym pył i kurz są samoistnie usuwane, to: pochyłe, zamiast płaskich, boki lamp oraz kratki wentylacyjne w oprawach ustawione względem siebie nie płasko, lecz pod kątem. Dzięki temu cięższe cząstki zsuwają się przez nie w dół, a lżejsze są wypychane w górę, poza oprawę, przez powietrze nagrzane ciepłem lampy.

W czasie załadunku i rozładunku wysokich półek w magazynach może się zdarzyć, że kierowca wózka widłowego spojrzy wprost w lampę, co zwykle wywołuje chwilowe zaburzenie widzenia. Oprócz tego, że powoduje to dyskomfort i spowalnia pracownika, może sprawić, że wybierze niewłaściwą półkę, z której ma pobrać towar albo niewłaściwy ładunek. Tego typu błędom zapobiega właściwie dobrana optyka lampy kształtująca strumień jej światła, tak by nie był zbyt silny w jednym kierunku, ale równomiernie oświetlał wszystkie półki.