Specyficzne wymagania lokalne

OŚWIETLENIE STANOWISK PRACY I MASZYN

Dotychczas przedstawione wymagania nie dotyczą jedynie oświetlenia dużych powierzchni w obiektach przemysłowych, jak hale i linie produkcyjne czy magazyny - wiele z nich występuje także w mniejszej skali, lokalnie. Przykładami miejsc, w których potrzebne są dodatkowe źródła światła, są: stanowiska montażowe, maszyny, do których operatorzy muszą mieć wgląd, stanowiska, na których przeprowadza się ręczną kontrolę jakości, panele elektryczne, obudowy i stanowiska zrobotyzowane.

Oświetlenie lokalne przynosi liczne korzyści. Przede wszystkim im bliżej miejsca pracy znajduje się źródło światła, tym dla uzyskania jego określonego natężenia potrzebna jest mniejsza moc. W przypadku maszyn w znaczącym stopniu wpływa ono na efektywność i bezpieczeństwo obsługi oraz skuteczność rozwiązywania problemów w ich działaniu. Prawidłowe oświetlenie pomaga również w monitorowaniu przebiegu i wyników zadań realizowanych przez dane urządzenie - przykładowo ułatwia wykrywanie przyczyn blokad, ocenę stanu wyposażenia maszyn oraz ich konserwację (czyszczenie, naprawę).

Na stanowiskach montażowych i stanowiskach kontroli jakości dodatkowo m.in. przyczynia się do zwiększenia precyzji pracowników i poprawia ich komfort pracy. Oprócz tego, poza funkcją oświetleniową, źródła światła zainstalowane lokalnie mogą pełnić funkcję sygnalizacyjną - na przykład zmieniając kolor, informują o blokadzie maszyny albo konieczności interwencji operatora z innej przyczyny.

Oświetlenie w branży spożywczej

Przykładem branży, w której instalacjom oświetleniowym stawiane są szczególne wymagania, jest przemysł produkcji i przetwórstwa żywności. Regulują je liczne normy, które w niej obowiązują, m.in. International Food Standard. Przede wszystkim ważne jest dotrzymanie bardzo wysokich standardów higieny, dzięki którym prawdopodobieństwo skażenia artykułów spożywczych jest ograniczone do minimum.

W tym celu lampy powinny być zaprojektowane w taki sposób, żeby wszelkie zanieczyszczenia i mikroorganizmy można było z nich skutecznie usunąć w procesie czyszczenia lub dezynfekcji. W związku z tym oprawy muszą mieć odpowiedni stopień szczelności oraz powinny być odporne na silnie działające środki chemiczne i spłukiwanie strumieniem gorącej wody pod dużym ciśnieniem, nie rdzewiejąc przy tym, nie przeciekając ani nie powodując problemów w instalacji elektrycznej.

Materiały i rozwiązania konstrukcyjne w nich zastosowane, jak na przykład gładkie powierzchnie, powinny zapobiegać nagromadzaniu się zabrudzeń. Specjalne mocowania (na przykład śruby, które są zabezpieczone przed wypadnięciem) i osłony zapobiegają z kolei zanieczyszczeniu żywności przez spadające odłamki lampy. W tym celu dodatkowo oprawy wykonuje się z materiałów nietłukących się, odpornych na uderzenia, unikając kruchych tworzyw sztucznych, szkła, łuszczących się farb.

W zakładach z branży spożywczej lampy są poza tym narażone na oddziaływanie skrajnych temperatur powietrza - wysokich w czasie produkcji, na przykład w piekarniach, oraz niskich podczas przechowywania w chłodniach. Należy w związku z tym uwzględnić wrażliwość źródła światła na takie warunki oraz wybierać te z oprawami zabezpieczonymi przed ich wpływem, na przykład szkłem żaroodpornym.

Oświetlenie nie powinno zafałszowywać prawdziwego koloru żywności, barwa jest bowiem w jej przypadku ważnym wskaźnikiem jakościowym poddawanym ocenie wizualnej. Nieprawidłowy kolor może być oznaką zepsucia na przykład mięsa albo przypalenia wypieków, a jego różne odcienie są kryterium oceny dojrzałości warzyw i owoców.

W branży spożywczej, jak również w wielu innych gałęziach przemysłu, na przykład chemicznej, petrochemicznej czy drzewnej, trzeba się liczyć z wystąpieniem atmosfery wybuchowej. W takich przypadkach należy wybrać lampy w oprawach w wykonaniu przeciwwybuchowym.

SPECYFICZNE WYMAGANIA LOKALNE

W tych zastosowaniach oświetlenie jest narażone na wiele uciążliwych czynników różnego typu, od skrajnie wysokich temperatur przez silne zapylenie i kontakt z wodą pod dużym ciśnieniem po silne wibracje i uderzenia, kontakt z atmosferą wybuchową (na przykład w maszynach drukarskich) oraz substancjami korozyjnymi (na przykład w maszynach w przemyśle spożywczym, które muszą być dezynfekowane). Oprócz tego powinno również spełniać specyficzne wymogi.

Przede wszystkim lokalnie zazwyczaj występują ograniczenia przestrzenne - zatem kompaktowa budowa i dostępność źródeł światła w różnych rozmiarach znacząco ułatwiają skompletowanie oświetlenia maszyn i stanowisk roboczych. Jeżeli dostęp jest utrudniony, korzystne są wszelkie rozwiązania, które ułatwiają montaż i demontaż.

Na stanowiskach roboczych oczekuje się poza tym elastyczności, która pozwoli dostosować oświetlenie do zmieniających się wymagań realizowanych na nich zadań lub potrzeb albo ograniczeń osób, które na nich pracują. Dotyczy to zarówno możliwości regulacji - na przykład wysokości lampy, kąta padania światła, jego natężenia czy koloru w przypadku kontaktu z substancjami wrażliwymi na promieniowanie o określonej długości fali, jak i możliwości rozbudowy o kolejne moduły oświetleniowe.

Często jest również wymagane korzystanie ze źródeł światła w oprawach nietłukących się. Mogą być one konieczne w maszynach, ze względu na możliwość ich zablokowania drobinami szkła lub zanieczyszczenia nimi produktu (na przykład w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym) oraz na stanowiskach roboczych, ze względu na bezpieczeństwo pracowników.

Wydatki na oświetlenie można ograniczyć:

zwiększając wykorzystanie dostępnego światła naturalnego, co dodatkowo wpływa pozytywnie na samopoczucie i zdrowie pracowników,
zarządzając oświetleniem na podstawie sygnałów z czujników obecności, sensorów światła dziennego oraz za pomocą wyłączników czasowych,
korzystając z energooszczędnych źródeł światła,
dbając o regularne i skuteczne czyszczenie i konserwację opraw świetlnych.